Wenecja w karnawale

Wenecja podczas karnawału jest zupełnie innym miastem. W tym okresie obowiązuje zasada zupełnej anonimowości i nietykalności przebierańców uregulowana specjalnymi przepisami prawa. Dawniej zasady te były powodem wielu nadużyć i Rzeczpospolita Wenecka zaczęła wydawać masę dekretów ograniczających niektóre prawa w okresie karnawału, co doprowadziło to do upadku tradycji. Dziś nietykalność przebierańców jest dość ograniczona, ale - jak tłumaczą władze miasta – najważniejsze są względy bezpieczeństwa. Z tych też powodów bawiącym się towarzyszy policja i straż miejska. Jeśli tylko pogoda dopisuje i ostatki wypadają już w marcu, na wenecki karnawał zjeżdżają tak ogromne tłumy turystów, że służby miejskie mają pełne ręce roboty. Nie tylko czuwają nad spokojem bawiących się, ale kierują ruchem... pieszych. Czasem kilka godzin zajmuje przejście trasy od Piazzale Roma do Piazza San Marco, którą to trasę zwykle można pokonać w 20-30 minut. Jednak w ostatni weekend karnawału trzeba kilka raz stać w korkach, co przy braku ruchu kołowego wydaje się dziwne, ale tak – stoi się w tłumie turystów w bardzo wąskiej uliczce i czeka na zielone światło bądź sygnał policjanta, który właśnie przepuścił rzekę ludzi w prostopadłej uliczce. Nie polecam, jeśli ktoś cierpi na klaustrofobię. ;)

Karnawał wenecki odrodził się w 1979 roku, po 200 latach ciszy. Współcześnie maskę i przebieranie traktuje się nie tylko jako sposób anonimowej zabawy, ale też jak terapię grupową. Dziś uczestnicy karnawału odstawiają scenki, które wyśmiewają absurdy życia codziennego oraz parodiują osoby znane i sławne. Włosi, którzy mają duże poczucie humoru, wiele dystansu do siebie oraz są nieszablonowi pozwalają sobie nawet na dość niewybredne żarty w pracy, jednak zawsze przyjmowane są one z przymrużeniem oka i nikt się nie obraża.

Karnawał w Wenecji

Karnawał w tradycji chrześcijańskiej związany jest z zabawą tuż przed Wielkim Postem. Jego nazwa pochodzi od włoskiego carne vale, i oznacza pożegnanie mięsa "carne" - mięso i "vale" - żegnaj. Jednak same zimowe maskarady i pochody wywodzą się jeszcze z greckich Dionizjów, czy rzymskich Saturnaliów. Według Eliadego każdy początek roku ma w sobie coś z kosmogonii. Karnawałowa zabawa symbolizuje chaos a uczestniczący w niej przebierają się za śmierć lub postaci z piekła rodem. Karnawał jest zaś bramą między śmiercią a życiem.

Jednym z najsłynniejszych karnawałów w Europie jest karnawał wenecki. W tym roku  zabawa w Wenecji rozpoczęła się 31 stycznia a skończy 17 lutego o północy. Jednak trzeba zaznaczyć, że w karnawałowych pochodach, koncertach i imprezach można uczestniczyć pierwszego dnia, kiedy odbywa się uroczyste otwarcie karnawału. Potem miasto przysypia na kilka dni, by obudzić się w Tłusty Czwartek na największą karnawałową zabawę, która trwa do Środy Popielcowej. Oczywiście ta senność jest pozorna – takie wrażenie można odnieść spacerując po weneckich uliczkach – gdyż w pałacach, hotelach, teatrach i prywatnych domach każdego dania karnawału odbywają się zamknięte bale, imprezy oraz konkursy masek. Na ostatni weekend karnawału zaplanowany jest m.in. Lot Anioła inaugurujący ostatki – jest to pokaz spektakularnej ucieczki z Campanilli. Osoba, która dostąpi zaszczytu bycia owym aniołem – a jest to zwykle jakaś popularna sportsmenka, aktorka lub najpiękniejsza uczestniczka poprzedniej edycji karnawału – „sfrunie”, czyli zjedzie po linach z Camapnilli na scenę zbudowaną na Placu św. Marka.

W tym roku Wenecja wybrała jako motyw przewodni karnawału magiczne oddziaływanie między wodą, ziemią i niebem oraz przenikanie się obrazów, kolorów i smaków, a sam temat „The world's most delicious festival” nawiązuje do wielkich uczt i wystawnych kolacji.

 Bauta czy moretta

Karnawał wenecki nieodłącznie kojarzy się z maską i przebraniem. Każdy uczestnik karnawału powinien nosić maskę. Tylko wtedy, gdy bawiący się są anonimowi zabawa ma sens. Powszechnym powitaniem karnawałowym są słowa Buongiorno signora maschera.
Wraz ze sławą karnawału i coraz większą popularnością masek w Wenecji zaczęły powstawać małe manufaktury, gdzie maski wytwarzano z gipsu, gazy, papier mache i gliny. Potem zdobiono je rysunkami, haftami, koralikami piórami itp. Wytwórcom masek - tzw. mascareri – nadano status rzemieślników i uznano za oficjalny zawód w Rzeczpospolitej Weneckiej specjalną konstytucją z 10 kwietnia 1436 roku.

La mascarera przy pracy

W pracowni kostiumów

Maski przyczyniły się do powstania w Wenecji wielu prywatnych teatrów. Najznamienitsze rody rywalizowały między sobą sprowadzając profesjonalnych aktorów oraz artystów tworzących kostiumy i maski.

BAUTA

Najbardziej znanym typem maski weneckiej jest bauta – biała maska bez brody z wydatnym nosem. Noszona przez mężczyzn do kompletu z czarnym płaszczem i trójskrzydłym kapeluszem tzw. trikornem. Bauta byłą niegdyś obowiązkową maską obywateli Rzeczpospolitej Weneckiej. W takich maskach uczestniczyli w życiu publicznym i towarzyskim miasta. Podobna do bauty, ale zakrywająca całą twarz jest owalna biała maska zwana volto lub larva. Typowo kobiecą maską jest moretta –  podobna do volto, ale wykonana z czarnego aksamitu i ozdobiona welonem.

LARVA  

Kobiety noszą też często maski z wizerunkiem kota, których uzupełnieniem jest koci strój. Tego typu przebranie zwane jest gnaga.

GANGA

Innym bardzo popularnym typem maski jest czarna maska zakrywająca oczy przyozdobiona dużą ilością piór. Jej ranga wzrosła po premierze filmu Stanleya Kubricka „Oczy szeroko zamknięte” (Eyes Wide Shut 1999) z Tomem Cruisem i Nicole Kidman w rolach głównych. Jedną z kluczowych scen tego filmu jest bal maskowy przeradzający się w dziwaczną orgię (przy okazji polecam niesamowicie klimatyczną muzykę ilustrującą tę scenę, gdzie kompozytorka Jocelyn Pook wykorzystała rumuńskie teksty). Uczestnicy tej niesamowitej imprezy noszą maski sprowadzone przez producentów filmu z Wenecji.

Między Lotem Anioła a Środą Popielcową 

Jedną z imprez oficjalnego otwarcia karnawału jest tzw. Lot Anioła. Zwyczaj ten ma upamiętniać wyczyn młodego tureckiego akrobaty, który w 1500 roku przeszedł po linie od Campanile di San Marco do balkonu Palazzo Ducale, by wręczyć prezent ówczesnemu doży. Od tego czasu co roku akrobaci powtarzali ten wyczyn, aż do czasu, gdy jeden z nich spadł wprost w tłum gapiów. Jedenaście lat temu postanowiono ten zwyczaj przywrócić i w niedzielę rozpoczynającą ostatki nad tłumem zebranym pod Campanile di San Marco znany artysta, zwykle modelka, piosenkarz, aktor, czy sportowiec w przebraniu schodzi po linie do Palazzo Ducale. Inną ważną imprezą towarzyszącą jest parada pływaków, która odbywa się na Canale Grande dla upamiętnienia zwycięskiej bitwy morskiej pod Lepanto (1571). Karnawałowej zabawie towarzyszy również La Festa delle Marie. Jest to procesja dziewcząt połączona z wyborami najpiękniejszej z nich. 12 dziewcząt w towarzystwie druhen, przebierańców, muzyków i całego korowodu artystów przemaszerowuje od kościoła San Pietro di Castello w kierunku Piazza San Marco. Karnwał kończy się w Środę Popielcową. Nadejście Wielkiego Postu obwieszczają tuż przed północą dzwony bazyliki św. Marka. Na ich dźwięk wszyscy bawiący się na weneckiej lagunie zdejmują maski.