Klasztor Mont-Saint-Michel

Historia klasztoru sięga początku VIII wieku. Według tradycji, w roku 708 biskup Aubert z Avranches otrzymał objawienie Archanioła Michała, który nakazał mu wznieść na skale sanktuarium ku swojej czci.

Pierwsza kaplica, skromna i drewniana, powstała w tym samym roku. Już w IX wieku przybyli tu pierwsi benedyktyni, a Mont-Saint-Michel stał się miejscem pielgrzymek porównywanym z Rzymem i Santiago de Compostela.

W XII i XIII wieku klasztor przeżywał swój złoty okres. Wówczas powstała gotycka część zwana La Merveille – „Cudem” – zbudowana z granitu i wapienia na niemal pionowej skale. Kompleks rozrósł się o krużganki, refektarze, dormitoria i sale dla pielgrzymów.

Architektura – „niebo na skale”

Architektura Mont-Saint-Michel jest połączeniem romańskiej surowości i gotyckiego mistycyzmu. Całość wznosi się warstwowo – im wyżej, tym bardziej „niebiańsko”.
Symbolicznie układ jest hierarchiczny:

• 
  U stóp znajdują się zabudowania świeckie: karczmy, warsztaty, stajnie.

• Wyżej – zabudowania mnichów: refektarz, skryptorium, dormitoria.

• Na samym szczycie – kościół opactwa, duchowy szczyt góry i miejsce objawienia św. Michała.

  

Ten wertykalny układ odzwierciedla średniowieczną wizję świata: ziemia u podstawy, niebo u szczytu.

Ciekawostki architektoniczne

1. Budowa wbrew grawitacji
   Opactwo stoi na szczycie granitowej skały o wysokości 92 m. Mnisi musieli wznieść mury na nierównym podłożu, stosując specjalne kamienne filary, łuki odciążające i sklepienia krzyżowo-żebrowe – to prawdziwe arcydzieło inżynierii średniowiecznej.

   

2. „La Merveille” – dwupiętrowy cud
   Główna część klasztoru składa się z dwóch poziomów: dolnego (dla pielgrzymów i kuchni) i górnego (dla mnichów). Najbardziej zachwycają krużganki z kolumnadą otwierającą się na morze i ogród na wysokości kilkudziesięciu metrów.

3. 
   Kościół na szczycie
   Kościół opactwa (Abbaye du Mont-Saint-Michel) zbudowano w XII–XIII wieku. Jego romańska nawa łączy się z gotyckim chórem. Nad całością góruje spiczasta wieża z pozłacaną figurą św. Michała Archanioła, wykonaną w 1897 roku przez Emmanuela Frémieta – widać ją z odległości kilkudziesięciu kilometrów.

4. 
   Masywne mury i baszty
   Zewnętrzny pierścień murów i wież (m.in. Tour Gabriel i Tour du Nord) powstał w XV wieku, gdy Mont-Saint-Michel stało się również twierdzą. Z tej epoki pochodzi też potężna brama Porte du Roi, przez którą wchodzą pielgrzymi i turyści.

5. 

   
   System studni i zbiorników
   Mnisi wykuli w skale studnie i cysterny gromadzące deszczówkę – jedyne źródło świeżej wody na wyspie.

Losy po rewolucji i dziś

Po 1791 roku mnisi zostali wypędzeni, a klasztor zamieniono w więzienie dla duchownych i przeciwników rewolucji. Funkcję tę pełnił do 1863 roku, kiedy to Napoleon III zamknął więzienie i rozpoczął restaurację zabytku.

Od końca XIX wieku Mont-Saint-Michel stał się narodowym symbolem Francji i jednym z pierwszych zabytków objętych ochroną państwową. W 1979 roku wpisano go na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Dziś na szczycie ponownie mieszkają mnisi i mniszki z różnych zakonów, którzy prowadzą modlitwę i przyjmują pielgrzymów, przywracając temu miejscu pierwotny sens.

Mont-Saint-Michel – między ziemią a niebem

Kiedy przypływ otacza skałę wodą, a klasztor odbija się w lustrze zatoki, trudno nie zrozumieć, dlaczego od ponad tysiąca lat pielgrzymi mówią o nim jako o „drodze do Boga przez morze”.

To nie tylko zabytek – to miejsce, w którym historia, wiara i natura tworzą jedną z najpiękniejszych opowieści Europy.

 Klasztor Santa Chiara w Neapolu

W samym sercu neapolitańskiego Starego Miasta, przy ulicy Spaccanapoli, znajduje się jedno z najpiękniejszych i najbardziej symbolicznych miejsc Neapolu – kompleks klasztorny Santa Chiara, łączący duchowość, historię i niezwykłą sztukę. To miejsce, w którym widać jak nigdzie indziej, że Neapol zawsze był miastem kontrastów – mistycznym, artystycznym, a jednocześnie namiętnym i barwnym.

Historia klasztoru Santa Chiara

Klasztor został ufundowany w 1310 roku przez króla Roberta I Andegaweńskiego (Roberta Mądrego) i jego żonę, Sanchię z Majorki. Był to czas, gdy dynastia andegaweńska uczyniła z Neapolu jedno z najważniejszych centrów kulturalnych Europy. Królowa Sanchia, głęboko religijna i związana z ruchem franciszkańskim, chciała stworzyć w Neapolu duchowe serce dla zakonu klarysek.

Budowa kompleksu trwała kilka lat, a uroczyste poświęcenie bazyliki nastąpiło w 1340 roku. Od początku istniały tu dwa klasztory – żeński dla klarysek i męski dla braci franciszkanów. Oba funkcjonowały równolegle, dzieląc wspólne kościoły i krużganki.

W średniowieczu klasztor Santa Chiara był jednym z najważniejszych ośrodków duchowych Królestwa Neapolu. Chowano tu władców i książęta – w tym samego Roberta Andegaweńskiego, którego monumentalny gotycki grobowiec można podziwiać w głównej nawie kościoła.

Zniszczenie i odbudowa

Podczas II wojny światowej, w 1943 roku, bazylika i klasztor Santa Chiara zostały niemal doszczętnie zniszczone przez bombardowanie aliantów. Spłonęło wówczas całe wnętrze barokowe, które przez wieki zastąpiło pierwotny gotycki wystrój.

Po wojnie, w latach 1945–1953, przeprowadzono gruntowną rekonstrukcję – zdecydowano się wtedy przywrócić oryginalny średniowieczny wygląd świątyni, z surowymi kamiennymi ścianami i prostą architekturą franciszkańską. To właśnie dzięki tej decyzji dziś można podziwiać bazylikę w niemal takim kształcie, jaki znała królowa Sanchia w XIV wieku.

Krużganki majolikowe – cud neapolitańskiego baroku

Najbardziej rozpoznawalnym elementem kompleksu Santa Chiara są krużganki majolikowe, uważane za jeden z najpiękniejszych dziedzińców klasztornych w Europie.

W XVIII wieku, około roku 1742, architekt Domenico Antonio Vaccaro przeprowadził wielką przebudowę ogrodu klasztornego, przekształcając go w rajskie chiostro ozdobione ponad 30 000 kafli majolikowych (glazurowanych płytek ceramicznych).

Na kolumnach i murkach widnieją barwne sceny przedstawiające kwiaty, owoce, girlandy, winorośle, a także pejzaże i sceny z życia codziennego – pikniki, zabawy, sielskie krajobrazy Kampanii. Te wesołe motywy miały przynieść siostrom klaryskom radość i ukojenie, wprowadzając odrobinę świata zewnętrznego do ich klasztornego życia.

Mauzoleum królewskie

W bazylice Santa Chiara spoczywa wielu przedstawicieli dynastii andegaweńskiej i burbońskiej. Wśród nich:

• Król Robert Andegaweński (zm. 1343) – wspaniały gotycki sarkofag z białego marmuru;

• Księżna Maria Węgierska i Królowa Sanchia z Majorki;

• członkowie rodziny Burbonów, w tym król Franciszek II, ostatni władca Królestwa Obojga Sycylii.

Krypta pod kościołem stanowi dziś swego rodzaju panteon neapolitańskich monarchów.

Ciekawostki o Santa Chiara

1. Legendarne dzwony
   W dawnych kronikach można znaleźć wzmianki, że dzwony Santa Chiara rozbrzmiewały w całym mieście i – według legendy – potrafiły zatrzymać burzę, jeśli biły podczas modlitw klarysek.

2. 
   Santa Chiara w muzyce
   Kompleks pojawia się w słynnej neapolitańskiej pieśni Munastero 'e Santa Chiara (napisanej przez Michele Galdieri i Alberto Barattolo, śpiewanej m.in. przez Luciana Tajoliego). To nostalgiczna opowieść o miłości i utracie – symboliczna piosenka o tym, jak „Santa Chiara” pamięta dawne uczucia.

3. 
   Święta Klara i Neapol
   Choć św. Klara z Asyżu nigdy nie była w Neapolu, jej duch jest obecny tu od XIV wieku. Siostry klaryski do dziś mieszkają w klasztorze, prowadząc życie kontemplacyjne, częściowo odizolowane od turystów.

4. 
   Oaza ciszy w sercu chaosu
   Wystarczy kilka kroków, by ze zgiełku Spaccanapoli znaleźć się w ogrodzie pełnym cytryn, bugenwilli i śpiewu ptaków. W tym kontrastuje cała istota Neapolu: hałas, emocje i… święty spokój tuż obok.

5. Mozaika czasu
   Santa Chiara łączy w sobie różne epoki: gotyk andegaweński, barok neapolitański i powojenny modernizm – przez wieki była lustrem historii miasta, które nigdy nie przestaje się odradzać.

Fasada Katedry w Rouen, Francja

Fasada Katedry w Rouen

Fasada zachodnia katedry Notre-Dame w Rouen należy do najwspanialszych dzieł późnego gotyku we Francji. Jest niezwykle bogata, pełna rzeźb i dekoracji, co sprawia, że przypomina koronkową strukturę wykutą w kamieniu. Dziś uchodzi za kwintesencję stylu gotyku flamboyant (płomienistego), który w Normandii osiągnął swoje apogeum w XV i XVI wieku. To właśnie ta fasada tak zafascynowała Claude’a Moneta, który uwiecznił ją w słynnym cyklu obrazów.

Układ fasady

Fasada zachodnia składa się z trzech głównych portali – centralnego (Portail de la Calende) oraz dwóch bocznych – otoczonych lasem pinakli, maswerków i ażurowych łuków. Ponad nimi wznoszą się dwie wieże:

• Tour Saint-Romain (po lewej) – starsza, romańsko-gotycka, z XII-XIII wieku.

• 
  Tour de Beurre (po prawej) – późnogotycka, powstała w XV-XVI wieku, nazwana „Wieżą Masła”, ponieważ jej budowę sfinansowano z opłat za pozwolenie na jedzenie masła w Wielkim Poście.

Powyżej portali znajduje się ogromna rozeta, otoczona misternymi rzeźbami i ażurowymi ornamentami. Całość wieńczy koronkowa balustrada oraz centralna iglica.

Trzy portale i ich program ikonograficzny

Każdy z trzech portali fasady ma bogaty zestaw rzeźb, które pełniły w średniowieczu funkcję dydaktyczną – ilustrowały Pismo Święte i historię zbawienia dla wiernych, którzy w większości nie umieli czytać.

1. Portal środkowy (Portail de la Calende)

Najważniejszy, monumentalny portal centralny ukazuje sceny z życia Chrystusa i Maryi.

Tympanon: przedstawia Koronację Marii Panny w niebie, a poniżej – sceny Zwiastowania, Nawiedzenia i Narodzenia Pańskiego.

W archiwoltach: rzeźby proroków, apostołów, aniołów oraz sceny Sądu Ostatecznego.

Figury kolumnowe: po obu stronach stoją monumentalne postacie świętych i proroków, z atrybutami ułatwiającymi ich rozpoznanie.

2. Portal północny (po lewej)

Poświęcony świętym i scenom Starego Testamentu. Widzimy tu figury proroków, królów i patriarchów, a w górnej części tympanonu – ofiarę Abrahama i Mojżesza otrzymującego tablice Prawa.

3. Portal południowy (po prawej)

Znany jako portal św. Jana Chrzciciela. Ukazuje sceny z życia Jana Chrzciciela, w tym jego chrzest Jezusa w Jordanie, a także moment ścięcia świętego.

Galeria królów i inne rzeźby

Ponad portalami biegnie tzw. Galeria Królów, w której umieszczono figury dawnych monarchów Francji oraz postaci biblijnych. Podobnie jak w katedrze w Chartres czy Reims, miało to symbolizować boskie umocowanie władzy królewskiej.

W niszach fasady i na balustradach znajdują się setki figur przedstawiających świętych, aniołów, proroków, a także fantastyczne stworzenia – chimery, groteski, bestie. Te ostatnie pełniły funkcję dekoracyjną, ale też apotropaiczną – miały odstraszać złe moce.

Dlaczego fasada wydaje się tak „żywa”?

• Gotyk flamboyant charakteryzuje się falującymi liniami i dynamicznymi ornamentami przypominającymi płomienie. Widać to w maswerkach, pinaklach, gzymsach.

• 

  
  

  Kamień, z którego wykonano fasadę, jest jasny, a jego powierzchnia pełna załamań – w zależności od pory dnia i światła zmienia wygląd. To właśnie ten efekt gry światła i cienia zachwycił Moneta.

• Fasadę zdobią setki drobnych detali – kwiatony, liście, wici roślinne – które nadają jej organiczny charakter.

Ciekawostki o rzeźbach fasady

Zniszczenia rewolucyjne: Podczas rewolucji francuskiej w XVIII wieku wiele figur zniszczono jako symbole monarchii i Kościoła. W XIX wieku część z nich odtworzył architekt Viollet-le-Duc.

„Wieża Maślana” i grzech obżarstwa: Nazwa wieży wzięła się stąd, że w czasie Wielkiego Postu wierni mogli płacić, by spożywać masło. Z tych opłat sfinansowano wieżę – co stało się powodem złośliwych komentarzy kronikarzy.

Ukryte podpisy rzeźbiarzy: Na niektórych figurach można znaleźć maleńkie inicjały lub znaki kamieniarzy. To rzadkie ślady indywidualności w epoce, gdy większość dzieł była anonimowa.