Dzień Wszystkich Świętych na Cmentarzu Rakowickim

Cmentarz Rakowicki w Krakowie to jedna z najważniejszych i najlepiej rozpoznawalnych nekropolii Polski — nie najstarsza w mieście, ale pełna historii, sztuki sepulkralnej i osób zasłużonych dla kultury i nauki.

Historia i charakter

Cmentarz został otwarty w styczniu 1803 roku na terenie podmiejskiego wówczas Prądnika Czerwonego, jako nowa nekropolia komunalna wyznaczona w związku z zakazem pochówków przykościelnych. 
Zajmuje powierzchnię około 42 ha i liczy ponad 75 000 grobów. 

Nekropolia pełni funkcję „panteonu krakowskiego” – spoczywają tu wybitni przedstawiciele świata sztuki, nauki, polityki, jak i zwykli krakowianie, którzy tworzyli historię miasta. 

Grób Jana Matejki

Jan Matejko (1838-1893) został pochowany w rodzinnej krypcie na Cmentarzu Rakowickim. 
Jego pogrzeb w Krakowie był manifestacją narodową — uczestniczyły tłumy, a oficjalne delegacje towarzyszyły ostatniej drodze artysty. 
Matejko spoczął w grobowcu rodzinnym, obok żony Teodory.

Co warto zobaczyć i zwrócić uwagę

• Kwatery wojskowe i groby żołnierzy – nekropolia wojskowa z I i II wojny św., Legionów Polskich. 

• Rzeźby nagrobne i pomniki autorstwa m.in. Xawery Dunikowski, Antoni Madeyski, autorów późnych XIX/XX w. 

• Aleja Zasłużonych – choć nieformalna, przy głównej alei cmentarza koncentrują się groby osób o wyjątkowym znaczeniu dla Krakowa i Polski. 

Inne znane osoby pochowane

• Wisława Szymborska (poetka, laureatka Nobla) 

• Marek Grechuta (piosenkarz)

• 
  Józef Mehoffer (malarz, grafik) – również spoczywa na Rakowicach. 

• Roman Ingarden (filozof) 

• Helena Modrzejewska (aktorka) – jedna z ikon polskiego teatru i kina

  

• Zbigniew Wodecki - muzyk

Krakowskie Planty, Skwer Zbigniewa Wodeckiego

Skwer Zbigniewa Wodeckiego to zielony zakątek Plant krakowskich, położony między ulicami św. Marka i Westerplatte, który upamiętnia jednego z najbardziej ukochanych artystów Krakowa.

Ten fragment Plant, nazwany imieniem Zbigniewa Wodeckiego w 2021 roku.

Symboliczne znaczenie: miejsce wybrane nieprzypadkowo – to ulubiony szlak spacerowy artysty, który urodził się i tworzył w Krakowie.

Dlaczego warto odwiedzić?

Skwer Wodeckiego to nie tylko zielona przestrzeń w centrum miasta, ale także miejsce pamięci, kultury i lokalnej tożsamości. Dla mieszkańców Krakowa i fanów muzyki to punkt, w którym można poczuć obecność artysty, który przez dekady był związany z miastem – jako muzyk, wokalista, kompozytor i osobowość medialna.

 Kościół św. Andrzeja, Kraków

 Kościół św. Andrzeja - najstarszy romański zabytek

Kościół św. Andrzeja w Krakowie to jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych romańskich zabytków w Polsce. Zbudowano go w końcu XI wieku (około 1079–1098) z fundacji możnowładcy Sieciecha. Początkowo pełnił funkcję zarówno sakralną, jak i obronną – jego grube mury i wieże z wąskimi oknami pozwalały mieszkańcom chronić się podczas najazdów. Podczas najazdu tatarskiego w 1241 roku świątynia była jednym z niewielu budynków Krakowa, które ocalały – mieszkańcy schronili się w jej wnętrzu, a mury wytrzymały oblężenie.

Kościół św. Andrzeja jest dziś perłą romańskiej architektury, z późniejszym barokowym wystrojem wnętrza. Od XIII wieku opiekują się nim siostry klaryski, które przybyły do Krakowa z Czech z bł. Salomeą, siostrą księcia Bolesława Wstydliwego.

Barokowe wnętrze

Wnętrze kościoła św. Andrzeja, choć skryte za surową romańską fasadą, zachwyca bogactwem i finezją barokowego wystroju. Przebudowę i dekorację wnętrza przeprowadzono w XVII wieku z inicjatywy klarysek, które od wieków opiekują się świątynią. Za artystyczny kształt odpowiadał włoski architekt i sztukator Baltazar Fontana, autor wielu barokowych dekoracji w Krakowie.

Jego dziełem są wspaniałe stiuki, pełne aniołków, wici roślinnych i girland, które oplatają sklepienia i łuki. Całość utrzymano w jasnych, pastelowych tonach, kontrastujących z romańską surowością murów. Uwagę przykuwa także ołtarz główny z XVIII wieku, poświęcony św. Andrzejowi Apostołowi, w którym znajduje się barokowy obraz przedstawiający jego męczeństwo na krzyżu.

W prezbiterium zachowały się również cenne stalle z bogatą snycerką oraz tabernakulum w formie miniaturowej świątyni. Urok wnętrza dopełniają subtelne freski i ornamenty, które sprawiają, że cała przestrzeń kościoła wydaje się lekka i niemal „nieziemska”.

Ciekawostki:

• Wieże kościoła mają charakterystyczne „hełmy” z barokowymi kopułkami – przez krakowian nazywane są pieszczotliwie „panienkami”.

• Według legendy, to właśnie dzięki wstawiennictwu św. Andrzeja mury kościoła nie runęły podczas tatarskiego najazdu.

• W krypcie świątyni pochowane są klaryski oraz dobrodziejki zakonu.

• Świątynia ma nietypowy, surowy wygląd z zewnątrz, ale wnętrze zaskakuje bogactwem – złoceniami, stiukami i freskami wykonanymi przez Baltazara Fontanę.

Wawel nocą - legendy wawelskiego wzgórza

Jak Wawel to i Smok Wawelski, ale z zamkowym wzgórzem związanych jest o wiele więcej legend niż ta o ziejącej ogniem bestii i szewczyku Dratewce.

Klątwa Jagiellończyka

W 1973 roku, podczas prac konserwacyjnych na Wawelu, otwarto po raz pierwszy od pięciu wieków kryptę Kazimierza Jagiellończyka. Pierwsze przewiercenie miało miejsce 13 kwietnia, a uroczyste otwarcie komory nastąpiło 19 maja. 

W ciągu dekady po tym wydarzeniu zmarło aż 15 osób, które miały najbliższy kontakt z grobem — w pełni zdrowych, w średnim wieku, nagle i niespodziewanie — głównie na skutek zawałów lub wylewów.

Choć wielu wiązało to z „klątwą” króla, badacze później odkryli, że w szczątkach i wyposażeniu grobu znajdowały się dawne bakterie i grzyby, w tym kropidlak żółty (Aspergillus flavus), produkujący silnie toksyczne aflatoksyny. Oficjalne wyjaśnienie wskazuje więc raczej na biologiczne przyczyny niż siły nadprzyrodzone — klątwa zyskuje jednak mroczny, fascynujący pierwiastek legendarny.

Kłótnia o parmezan – Bona przeciw Elżbiecie Habsburżance

Kłótnia o ser parmezan przeszła do legendy jako symbol konfliktu między królową Boną Sforzą a jej synową, Elżbietą Habsburżanką. Elżbieta zapragnęła parmezanu z włoskiej spiżarni matki króla — Bony. Każda z nich miałą osobną kuchnię i osobnego kucharza. Kucharz Bony bez zgody królowej wydał ser kucharzowi Habsburżanki, za co Bona rozpętała awanturę i zakazała dalszego korzystania ze swoich zapasów, a nawet ukarała osoby zaangażowane w sprawę.

Konflikt ten był nie tylko kulinarny, ale i polityczny — reakcja Bony miała osłabić wpływy Elżbiety na dworze i pokazać swoją dominację jako matki monarchy. Źródła opisują to jako „karczemną awanturę na dworze”

Kości nad wejściem do katedry

Przed wejściem do Katedry Wawelskiej, nad drzwiami portalu od strony zachodniej (czyli od Wieży Zygmuntowskiej), zawieszone są duże, ciemne kości — prawdziwe szczątki zwierząt, które od wieków budzą ciekawość i liczne legendy.

Kości te należą prawdopodobnie do mamuta, nosorożca włochatego lub wielkiego wymarłego wieloryba – ich dokładne pochodzenie pozostaje nie do końca jasne. Znalezione zostały zapewne w średniowieczu w okolicach Krakowa i trafiły na Wawel jako coś niezwykłego, tajemniczego i niemal „boskiego”. Od wieków wiszą przy katedrze, przykuwając wzrok pielgrzymów i turystów.

Z kośćmi wiąże się znana krakowska legenda:

Dopóki kości wiszą przy katedrze, dopóty będzie istniał Kraków.

Zawieszanie „kości potworów” w miejscach kultu było popularne w średniowiecznej Europie – uważano je za szczątki smoków, olbrzymów lub mitycznych bestii. W przypadku Krakowa, gdzie żywa była legenda o Smoku Wawelskim, kości interpretowano właśnie jako jego szczątki. Dlatego też często łączono je symbolicznie z tym mitem.

W rzeczywistości pochodzą z plejstocenu (epoka lodowcowa) i zostały znalezione prawdopodobnie w rejonie Małopolski, gdzie faktycznie natrafiano na kości prehistorycznych zwierząt w żwirowniach i jaskiniach.

Czakram na Wawelu

Według ezoterycznych teorii, na Wawelu znajduje się jeden z siedmiu „czakramów ziemi” – punktów skupiających pozytywną energię duchową, porównywalnych do tych w indyjskim Waranasi czy japońskiej Fuji. Czakram rzekomo znajduje się w jednej ze ścian zamku w okolicach kaplicy św. Gereona. Zwolennicy tej teorii wierzą, że miejsce to promieniuje pozytywną energią, leczy i wycisza. Kościół katolicki dystansuje się od tych wierzeń, a sam czakram nie jest oficjalnie zaznaczony ani udostępniony turystom.

Nietoperze na Wawelu

W Baszcie Sandomierskiej, która ma wiele zamkniętych, chłodnych przestrzeni i szczelin architektonicznych (mury średniowieczne, piwnice, górne kondygnacje z nieszczelnym ociepleniem) żyją nietoperze. Nocą w okolicach baszty można bez trudu wypatrzyć ich sporo. Najwięcej lata ich między basztą a Bramą Bernardyńską.

Szkielety dzieci

Na dziedzińcu zewnętrznym Zamku Królewskiego na Wawelu w maju 2025 roku odkryto trzy dziecięce pochówki oraz fragment broni. Odkrycia dokonano w miejscu, gdzie dawniej znajdował się kościół św. Jerzego. Szczątki dzieci, w tym jedno w wieku około 7 lat i drugie młodsze, zostaną poddane szczegółowym analizom antropologicznym. Odkryta broń, wstępnie zidentyfikowana jako kord, może pochodzić z XVII wieku.