Wawel nocą - legendy wawelskiego wzgórza

Jak Wawel to i Smok Wawelski, ale z zamkowym wzgórzem związanych jest o wiele więcej legend niż ta o ziejącej ogniem bestii i szewczyku Dratewce.

Klątwa Jagiellończyka

W 1973 roku, podczas prac konserwacyjnych na Wawelu, otwarto po raz pierwszy od pięciu wieków kryptę Kazimierza Jagiellończyka. Pierwsze przewiercenie miało miejsce 13 kwietnia, a uroczyste otwarcie komory nastąpiło 19 maja. 

W ciągu dekady po tym wydarzeniu zmarło aż 15 osób, które miały najbliższy kontakt z grobem — w pełni zdrowych, w średnim wieku, nagle i niespodziewanie — głównie na skutek zawałów lub wylewów.

Choć wielu wiązało to z „klątwą” króla, badacze później odkryli, że w szczątkach i wyposażeniu grobu znajdowały się dawne bakterie i grzyby, w tym kropidlak żółty (Aspergillus flavus), produkujący silnie toksyczne aflatoksyny. Oficjalne wyjaśnienie wskazuje więc raczej na biologiczne przyczyny niż siły nadprzyrodzone — klątwa zyskuje jednak mroczny, fascynujący pierwiastek legendarny.

Kłótnia o parmezan – Bona przeciw Elżbiecie Habsburżance

Kłótnia o ser parmezan przeszła do legendy jako symbol konfliktu między królową Boną Sforzą a jej synową, Elżbietą Habsburżanką. Elżbieta zapragnęła parmezanu z włoskiej spiżarni matki króla — Bony. Każda z nich miałą osobną kuchnię i osobnego kucharza. Kucharz Bony bez zgody królowej wydał ser kucharzowi Habsburżanki, za co Bona rozpętała awanturę i zakazała dalszego korzystania ze swoich zapasów, a nawet ukarała osoby zaangażowane w sprawę.

Konflikt ten był nie tylko kulinarny, ale i polityczny — reakcja Bony miała osłabić wpływy Elżbiety na dworze i pokazać swoją dominację jako matki monarchy. Źródła opisują to jako „karczemną awanturę na dworze”

Kości nad wejściem do katedry

Przed wejściem do Katedry Wawelskiej, nad drzwiami portalu od strony zachodniej (czyli od Wieży Zygmuntowskiej), zawieszone są duże, ciemne kości — prawdziwe szczątki zwierząt, które od wieków budzą ciekawość i liczne legendy.

Kości te należą prawdopodobnie do mamuta, nosorożca włochatego lub wielkiego wymarłego wieloryba – ich dokładne pochodzenie pozostaje nie do końca jasne. Znalezione zostały zapewne w średniowieczu w okolicach Krakowa i trafiły na Wawel jako coś niezwykłego, tajemniczego i niemal „boskiego”. Od wieków wiszą przy katedrze, przykuwając wzrok pielgrzymów i turystów.

Z kośćmi wiąże się znana krakowska legenda:

Dopóki kości wiszą przy katedrze, dopóty będzie istniał Kraków.

Zawieszanie „kości potworów” w miejscach kultu było popularne w średniowiecznej Europie – uważano je za szczątki smoków, olbrzymów lub mitycznych bestii. W przypadku Krakowa, gdzie żywa była legenda o Smoku Wawelskim, kości interpretowano właśnie jako jego szczątki. Dlatego też często łączono je symbolicznie z tym mitem.

W rzeczywistości pochodzą z plejstocenu (epoka lodowcowa) i zostały znalezione prawdopodobnie w rejonie Małopolski, gdzie faktycznie natrafiano na kości prehistorycznych zwierząt w żwirowniach i jaskiniach.

Czakram na Wawelu

Według ezoterycznych teorii, na Wawelu znajduje się jeden z siedmiu „czakramów ziemi” – punktów skupiających pozytywną energię duchową, porównywalnych do tych w indyjskim Waranasi czy japońskiej Fuji. Czakram rzekomo znajduje się w jednej ze ścian zamku w okolicach kaplicy św. Gereona. Zwolennicy tej teorii wierzą, że miejsce to promieniuje pozytywną energią, leczy i wycisza. Kościół katolicki dystansuje się od tych wierzeń, a sam czakram nie jest oficjalnie zaznaczony ani udostępniony turystom.

Nietoperze na Wawelu

W Baszcie Sandomierskiej, która ma wiele zamkniętych, chłodnych przestrzeni i szczelin architektonicznych (mury średniowieczne, piwnice, górne kondygnacje z nieszczelnym ociepleniem) żyją nietoperze. Nocą w okolicach baszty można bez trudu wypatrzyć ich sporo. Najwięcej lata ich między basztą a Bramą Bernardyńską.

Szkielety dzieci

Na dziedzińcu zewnętrznym Zamku Królewskiego na Wawelu w maju 2025 roku odkryto trzy dziecięce pochówki oraz fragment broni. Odkrycia dokonano w miejscu, gdzie dawniej znajdował się kościół św. Jerzego. Szczątki dzieci, w tym jedno w wieku około 7 lat i drugie młodsze, zostaną poddane szczegółowym analizom antropologicznym. Odkryta broń, wstępnie zidentyfikowana jako kord, może pochodzić z XVII wieku.

 Lajkonik

Legenda o początkach Lajkonika

Lajkonik czyli Konik Zwierzyniecki odwiedza Kraków 7 dni po Bożym Ciele. Zwyczaj wywodzi się z XIII wieku i wiąże się z legendą o napadzie Tatarów na Kraków. Gdy zagrożenie było bliskie, flisacy z podkrakowskiej wsi Zwierzyniec mieli niespodziewanie zaatakować obóz Tatarów i ich pokonać. Jeden z nich przywdział strój tatarski i triumfalnie wjechał do miasta – tak miał się narodzić symbol Lajkonika.

Nie Tatar, a karykatura Tatarzyna

Choć strój Lajkonika przypomina tatarskie szaty, to w rzeczywistości jest on ich mocno przerysowaną, karykaturalną wersją. Lajkonik nosi bujną brodę, barwny kaftan, wysoki czapko-turban oraz siedzi na sztucznym koniu przypiętym do pasa.

Harcowanie Lajkonika – czyli co?

Harce to rytualny przemarsz Lajkonika z orszakiem przez Kraków, który odbywa się co roku w oktawie Bożego Ciała, w czwartek po tym święcie. Lajkonik wędruje ze Zwierzyńca na Rynek Główny, „napadając” przechodniów i uderzając ich buławą – to ma przynosić szczęście!

Buława Lajkonika to talizman szczęścia

Uderzenie buławą nie boli, ale... może przynieść szczęście i pomyślność na cały rok! Dlatego niektórzy wręcz sami podstawiają głowy do uderzenia.

Pochód z tradycją

Orszak Lajkonika składa się m.in. z mlaskotów (komicznych postaci pomagających Lajkonikowi), muzyków i krakowiaków w tradycyjnych strojach. Towarzyszy im kapela grająca żywiołowe melodie.

Podziemia Wawelu. Lapidarium - Kraków

 Podziemia Wawelu. Międzymurze i Lapidarium

Zamek Królewski na Wawelu w połowie 2025 roku doczekał się nowej atrakcji dla zwiedzających. To Lapidarium i Międzymurze.

Lapidarium: “żywe kamienie” renesansu 

W podziemiach pod wschodnim skrzydłem zamku prezentowana jest kolekcja ponad 3000 kamiennych detali architektonicznych i rzeźb odkrywanych od XIX w. To unikalna galeria detali budujących renesansową rezydencję królewską – każdy fragment ma swoją historię. Lapidarium to kolejna część cyklu po „Wawelu Zaginionym” i „Wawelu Odzyskanym”.

Międzymurze

Nowa, od 23 maja 2025, 400‑metrowa trasa „Międzymurze” prowadzi wzdłuż XVIII‑wiecznych i średniowiecznych fortyfikacji między murami obronnymi od strony Wisły, w okolicach Smoczej Jamy. Trasa odsłania nie tylko historię architektury, ale również geologiczne początki Wawelu.

Kościół św. Gereona

Kościół św. Gereona był jednym z najstarszych i najbardziej tajemniczych obiektów sakralnych na Wawelu. Obecnie nie istnieje, ale jego relikty można zobaczyć na wystawie „Wawel Zaginiony” w podziemiach zamku.

Kościół św. Gereona, pochodzący z ok. XI wieku, znajdował się na wewnętrznym dziedzińcu Zamku Królewskiego, w jego północno-zachodniej części, w pobliżu tzw. wieży Duńskiej. Był kaplicą zamkową i służył dworowi książęcemu, a później królewskiemu.

Święty Gereon to męczennik z IV wieku, żołnierz legii tebańskiej, czczony głównie w Kolonii. Wybór tego patrona może świadczyć o inspiracjach zachodnich w kręgu piastowskiego dworu – być może był to wyraz kontaktów z cesarstwem niemieckim lub Kościołem zachodnim.

MuFo Muzeum Fotografii w Krakowie

MuFo Muzeum Fotografii w Krakowie

Muzeum Fotografii w Krakowie, znane jako MuFo, to jedyna w Polsce instytucja muzealna w całości poświęcona fotografii. Założone 31 grudnia 1986 roku, muzeum nosi imię Walerego Rzewuskiego, pioniera polskiej fotografii.

Muzeum nie tylko gromadzi i konserwuje zbiory, ale również prowadzi działalność badawczą, edukacyjną, wystawienniczą i wydawniczą. Jego celem jest upowszechnianie wiedzy o fotografii oraz podnoszenie kompetencji kulturowych w zakresie jej odbioru.

Kolekcja MuFo obejmuje ponad 160 000 obiektów, w tym zdjęcia, sprzęt fotograficzny, książki i czasopisma. Znaczną część zbiorów stanowi spuścizna po Krakowskim Towarzystwie Fotograficznym.