Jaszczurówka, Zakopane
Kaplica Najświętszego Serca Jezusa, w Jaszczurówce jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych i magicznych miejsc w Zakopanem, prawdziwej perle stylu zakopiańskiego stworzonego przez Stanisława Witkiewicza.
Arcydzieło stylu zakopiańskiego
Kaplica na Jaszczurówce to jeden z najczystszych przykładów stylu zakopiańskiego, czyli charakterystycznej architektury stworzonej przez Stanisława Witkiewicza na przełomie XIX i XX wieku. Całość – od bryły po klamki i żyrandole – powstała zgodnie z jego wizją: sztuka miała wyrastać z tradycji góralskiej, ale przemawiać językiem nowoczesności i piękna.
Powstała z modrzewia i bez gwoździ
Świątynię wzniesiono w latach 1904–1907 w całości z modrzewia tatrzańskiego, czyli drewna wyjątkowo trwałego i odpornego na wilgoć. Co ciekawe, tradycja góralska nakazywała budować konstrukcje drewniane bez użycia gwoździ – z klinów i złączy ciesielskich. Choć kaplica jest nieco młodsza, wiele elementów wykonano właśnie w ten sposób, zgodnie z duchem dawnego Podhala.
Witkiewicz projektował ją z daleka
Stanisław Witkiewicz, twórca stylu zakopiańskiego, w czasie budowy przebywał już na leczeniu w Lovranie nad Adriatykiem, cierpiąc na gruźlicę. Mimo choroby korespondencyjnie nadzorował prace, wysyłając do Zakopanego szkice i listy z uwagami. Można powiedzieć, że kaplica była jego duchowym pożegnaniem z Tatrami – ostatnim projektem, który w pełni zrealizował jego artystyczne idee.
Wnętrze inspirowane przyrodą
Każdy element wnętrza kaplicy ma znaczenie symboliczne i estetyczne. W ołtarzu głównym zamiast klasycznych kolumn zastosowano motywy roślinne i słońce, a ściany zdobią ornamenty inspirowane tatrzańską florą. Witraże przedstawiają stylizowane Tatry i motywy ludowe, przez co światło wpadające do środka tworzy ciepły, złocisty blask.
Złudzenie ruchu i światła
Witkiewicz zaplanował kaplicę tak, by wyglądała inaczej o każdej porze dnia. Promienie słońca przenikające przez witraże i gontowy dach dają wrażenie, że wnętrze „oddycha”. Górale mawiają, że „kaplica żyje razem z Tatrami” – o poranku jest jasna jak świerkowy las, a wieczorem ciemna i zamyślona jak góry przed burzą.
Ołtarz z duszą Podhala
Ołtarz główny wykonano z drewna, w stylu przypominającym góralskie skrzynie posagowe. Centralny obraz przedstawia Najświętsze Serce Jezusa, a całość otaczają motywy kwiatowe, słońce i stylizowane promienie – symbol miłości i życia.
Zamiast klasycznych aniołów czy świętych figur – w ołtarzu pojawiają się góralskie motywy roślinne i geometryczne, co czyni go jedynym w swoim rodzaju.
Bohaterka filmów i pocztówek
Kaplica z Jaszczurówki należy do najczęściej fotografowanych obiektów w Tatrach. Pojawia się w filmach dokumentalnych i fabularnych o Zakopanem oraz w albumach o drewnianej architekturze Polski. Jej charakterystyczna, „bajkowa” sylwetka stała się symbolem tatrzańskiej duchowości i góralskiego stylu życia.
Inspiracja dla artystów
To miejsce ukochali malarze, fotograficy i poeci. Często odwiedzał je Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), syn architekta, który przyznawał, że drewniana kaplica „ma w sobie coś mistycznego, jakby była żywym stworzeniem”.
Dla wielu artystów stała się symbolem połączenia sztuki, natury i duchowości – wartości, które tworzyły tożsamość Zakopanego przełomu wieków.
Wrota do natury
Tuż obok kaplicy rozpoczyna się szlak do Doliny Olczyskiej – jednej z najspokojniejszych i najpiękniejszych w Tatrach. Wypływa tam Potok Olczyski, który według legendy ma cudowne właściwości: „oczyszcza duszę i serce”, jeśli się w nim zanurzyć. Nic dziwnego, że właśnie tu powstała świątynia dedykowana Najświętszemu Sercu Jezusa.
