Klasztor Mont-Saint-Michel

Historia klasztoru sięga początku VIII wieku. Według tradycji, w roku 708 biskup Aubert z Avranches otrzymał objawienie Archanioła Michała, który nakazał mu wznieść na skale sanktuarium ku swojej czci.

Pierwsza kaplica, skromna i drewniana, powstała w tym samym roku. Już w IX wieku przybyli tu pierwsi benedyktyni, a Mont-Saint-Michel stał się miejscem pielgrzymek porównywanym z Rzymem i Santiago de Compostela.

W XII i XIII wieku klasztor przeżywał swój złoty okres. Wówczas powstała gotycka część zwana La Merveille – „Cudem” – zbudowana z granitu i wapienia na niemal pionowej skale. Kompleks rozrósł się o krużganki, refektarze, dormitoria i sale dla pielgrzymów.

Architektura – „niebo na skale”

Architektura Mont-Saint-Michel jest połączeniem romańskiej surowości i gotyckiego mistycyzmu. Całość wznosi się warstwowo – im wyżej, tym bardziej „niebiańsko”.
Symbolicznie układ jest hierarchiczny:

• 
  U stóp znajdują się zabudowania świeckie: karczmy, warsztaty, stajnie.

• Wyżej – zabudowania mnichów: refektarz, skryptorium, dormitoria.

• Na samym szczycie – kościół opactwa, duchowy szczyt góry i miejsce objawienia św. Michała.

  

Ten wertykalny układ odzwierciedla średniowieczną wizję świata: ziemia u podstawy, niebo u szczytu.

Ciekawostki architektoniczne

1. Budowa wbrew grawitacji
   Opactwo stoi na szczycie granitowej skały o wysokości 92 m. Mnisi musieli wznieść mury na nierównym podłożu, stosując specjalne kamienne filary, łuki odciążające i sklepienia krzyżowo-żebrowe – to prawdziwe arcydzieło inżynierii średniowiecznej.

   

2. „La Merveille” – dwupiętrowy cud
   Główna część klasztoru składa się z dwóch poziomów: dolnego (dla pielgrzymów i kuchni) i górnego (dla mnichów). Najbardziej zachwycają krużganki z kolumnadą otwierającą się na morze i ogród na wysokości kilkudziesięciu metrów.

3. 
   Kościół na szczycie
   Kościół opactwa (Abbaye du Mont-Saint-Michel) zbudowano w XII–XIII wieku. Jego romańska nawa łączy się z gotyckim chórem. Nad całością góruje spiczasta wieża z pozłacaną figurą św. Michała Archanioła, wykonaną w 1897 roku przez Emmanuela Frémieta – widać ją z odległości kilkudziesięciu kilometrów.

4. 
   Masywne mury i baszty
   Zewnętrzny pierścień murów i wież (m.in. Tour Gabriel i Tour du Nord) powstał w XV wieku, gdy Mont-Saint-Michel stało się również twierdzą. Z tej epoki pochodzi też potężna brama Porte du Roi, przez którą wchodzą pielgrzymi i turyści.

5. 

   
   System studni i zbiorników
   Mnisi wykuli w skale studnie i cysterny gromadzące deszczówkę – jedyne źródło świeżej wody na wyspie.

Losy po rewolucji i dziś

Po 1791 roku mnisi zostali wypędzeni, a klasztor zamieniono w więzienie dla duchownych i przeciwników rewolucji. Funkcję tę pełnił do 1863 roku, kiedy to Napoleon III zamknął więzienie i rozpoczął restaurację zabytku.

Od końca XIX wieku Mont-Saint-Michel stał się narodowym symbolem Francji i jednym z pierwszych zabytków objętych ochroną państwową. W 1979 roku wpisano go na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Dziś na szczycie ponownie mieszkają mnisi i mniszki z różnych zakonów, którzy prowadzą modlitwę i przyjmują pielgrzymów, przywracając temu miejscu pierwotny sens.

Mont-Saint-Michel – między ziemią a niebem

Kiedy przypływ otacza skałę wodą, a klasztor odbija się w lustrze zatoki, trudno nie zrozumieć, dlaczego od ponad tysiąca lat pielgrzymi mówią o nim jako o „drodze do Boga przez morze”.

To nie tylko zabytek – to miejsce, w którym historia, wiara i natura tworzą jedną z najpiękniejszych opowieści Europy.

Mont-Saint-Michel, Francja

Mont-Saint-Michel

Mont-Saint-Michel to skalista wyspa u wybrzeży Normandii, oddzielona od lądu szerokimi, błotnistymi równinami zatoki. Przy przypływie wygląda jak pływająca forteca, a przy odpływie można dojść do niej pieszo. Różnica poziomu wód w tym miejscu sięga nawet 14 metrów – to jedna z największych amplitud pływów na świecie.

„Wyspa, która nie jest wyspą”

• Choć przez większość historii można było dotrzeć na Mont-Saint-Michel tylko podczas odpływu, dziś prowadzi do niej nowoczesna grobla z mostem. W przeszłości droga przez błota była niebezpieczna – pielgrzymi często gubili się lub tonęli, a wyspa bywała symbolem prób duchowych i fizycznych.
  

  

Liczba mieszkańców

• Na stałe mieszka tu zaledwie ok. 30 osób – głównie zakonnicy, zakonnice oraz właściciele małych hoteli i restauracji. W sezonie turystycznym wyspę odwiedza nawet 3 miliony ludzi rocznie.
  

„La Merveille” – cud Francji

• Francuzi nazywają Mont-Saint-Michel La Merveille („Cudem”), a jego profil uznaje się za jeden z najbardziej rozpoznawalnych widoków w Europie – obok wieży Eiffla i katedry Notre Dame.
  

Więzienie mnichów

• Po rewolucji francuskiej klasztor został zsekularyzowany i przekształcony w więzienie. Przetrzymywano tu przeciwników politycznych, a cela w wieży nazwana „Tour de la Liberté” (Wieża Wolności) przez ironiczny kontrast przypominała o utracie wolności.
  

Miejsce legend i cudów

• Według legendy, archanioł Michał ukazał się w 708 roku biskupowi Aubertowi z Avranches i nakazał mu zbudować sanktuarium na skale. Gdy biskup zwlekał, anioł dotknął jego głowy palcem, wypalając w niej otwór. Czaszka z tą „anielską dziurą” jest dziś przechowywana w Avranches.
  

Niezdobyta twierdza

• W czasie wojny stuletniej Mont-Saint-Michel nigdy nie wpadło w ręce Anglików, mimo licznych oblężeń. Wysokie mury i pływy morskie czyniły z niej naturalną fortecę.
  

Inspirowała artystów i twórców popkultury

• 
  
• Wyspa inspirowała m.in. Claude’a Moneta, Victora Hugo, a w kulturze współczesnej – twórców filmów i gier. To właśnie Mont-Saint-Michel posłużyło jako pierwowzór dla zamku w filmie Tangled (Zaplątani) oraz dla miasta w grze Dark Souls III (Irithyll) i Final Fantasy IX.
  
  

  
• 
  
• 
  

Fasada Katedry w Rouen, Francja

Fasada Katedry w Rouen

Fasada zachodnia katedry Notre-Dame w Rouen należy do najwspanialszych dzieł późnego gotyku we Francji. Jest niezwykle bogata, pełna rzeźb i dekoracji, co sprawia, że przypomina koronkową strukturę wykutą w kamieniu. Dziś uchodzi za kwintesencję stylu gotyku flamboyant (płomienistego), który w Normandii osiągnął swoje apogeum w XV i XVI wieku. To właśnie ta fasada tak zafascynowała Claude’a Moneta, który uwiecznił ją w słynnym cyklu obrazów.

Układ fasady

Fasada zachodnia składa się z trzech głównych portali – centralnego (Portail de la Calende) oraz dwóch bocznych – otoczonych lasem pinakli, maswerków i ażurowych łuków. Ponad nimi wznoszą się dwie wieże:

• Tour Saint-Romain (po lewej) – starsza, romańsko-gotycka, z XII-XIII wieku.

• 
  Tour de Beurre (po prawej) – późnogotycka, powstała w XV-XVI wieku, nazwana „Wieżą Masła”, ponieważ jej budowę sfinansowano z opłat za pozwolenie na jedzenie masła w Wielkim Poście.

Powyżej portali znajduje się ogromna rozeta, otoczona misternymi rzeźbami i ażurowymi ornamentami. Całość wieńczy koronkowa balustrada oraz centralna iglica.

Trzy portale i ich program ikonograficzny

Każdy z trzech portali fasady ma bogaty zestaw rzeźb, które pełniły w średniowieczu funkcję dydaktyczną – ilustrowały Pismo Święte i historię zbawienia dla wiernych, którzy w większości nie umieli czytać.

1. Portal środkowy (Portail de la Calende)

Najważniejszy, monumentalny portal centralny ukazuje sceny z życia Chrystusa i Maryi.

Tympanon: przedstawia Koronację Marii Panny w niebie, a poniżej – sceny Zwiastowania, Nawiedzenia i Narodzenia Pańskiego.

W archiwoltach: rzeźby proroków, apostołów, aniołów oraz sceny Sądu Ostatecznego.

Figury kolumnowe: po obu stronach stoją monumentalne postacie świętych i proroków, z atrybutami ułatwiającymi ich rozpoznanie.

2. Portal północny (po lewej)

Poświęcony świętym i scenom Starego Testamentu. Widzimy tu figury proroków, królów i patriarchów, a w górnej części tympanonu – ofiarę Abrahama i Mojżesza otrzymującego tablice Prawa.

3. Portal południowy (po prawej)

Znany jako portal św. Jana Chrzciciela. Ukazuje sceny z życia Jana Chrzciciela, w tym jego chrzest Jezusa w Jordanie, a także moment ścięcia świętego.

Galeria królów i inne rzeźby

Ponad portalami biegnie tzw. Galeria Królów, w której umieszczono figury dawnych monarchów Francji oraz postaci biblijnych. Podobnie jak w katedrze w Chartres czy Reims, miało to symbolizować boskie umocowanie władzy królewskiej.

W niszach fasady i na balustradach znajdują się setki figur przedstawiających świętych, aniołów, proroków, a także fantastyczne stworzenia – chimery, groteski, bestie. Te ostatnie pełniły funkcję dekoracyjną, ale też apotropaiczną – miały odstraszać złe moce.

Dlaczego fasada wydaje się tak „żywa”?

• Gotyk flamboyant charakteryzuje się falującymi liniami i dynamicznymi ornamentami przypominającymi płomienie. Widać to w maswerkach, pinaklach, gzymsach.

• 

  
  

  Kamień, z którego wykonano fasadę, jest jasny, a jego powierzchnia pełna załamań – w zależności od pory dnia i światła zmienia wygląd. To właśnie ten efekt gry światła i cienia zachwycił Moneta.

• Fasadę zdobią setki drobnych detali – kwiatony, liście, wici roślinne – które nadają jej organiczny charakter.

Ciekawostki o rzeźbach fasady

Zniszczenia rewolucyjne: Podczas rewolucji francuskiej w XVIII wieku wiele figur zniszczono jako symbole monarchii i Kościoła. W XIX wieku część z nich odtworzył architekt Viollet-le-Duc.

„Wieża Maślana” i grzech obżarstwa: Nazwa wieży wzięła się stąd, że w czasie Wielkiego Postu wierni mogli płacić, by spożywać masło. Z tych opłat sfinansowano wieżę – co stało się powodem złośliwych komentarzy kronikarzy.

Ukryte podpisy rzeźbiarzy: Na niektórych figurach można znaleźć maleńkie inicjały lub znaki kamieniarzy. To rzadkie ślady indywidualności w epoce, gdy większość dzieł była anonimowa.