Wschód słońca w Paralii

Złoty piasek i widok na Olimp 

Plaża w Paralii słynie z drobnego, złocistego piasku i niezwykłego widoku na majestatyczny masyw Olimpu. To jedno z niewielu miejsc w Grecji, gdzie można jednocześnie kąpać się w morzu i patrzeć na ośnieżone szczyty gór.

Plaża ciągnie się przez kilka kilometrów i co roku otrzymuje Błękitną Flagę – wyróżnienie przyznawane za czystość wody, bezpieczeństwo i dbałość o środowisko.

Dno morskie opada tu bardzo łagodnie, dzięki czemu plaża jest idealna dla rodzin z dziećmi. Woda jest ciepła i spokojna, zwłaszcza rano.

Promenada pełna kontrastów 

Główna promenada łączy klimat śródziemnomorskiego kurortu z nutą kiczu – obok eleganckich tawern stoją sklepiki z pamiątkami, biżuterią i muszlami, a zapach grillowanych owoców morza miesza się z aromatem popcornu i waty cukrowej.

Raj dla fotografów

Wschody słońca nad Morzem Egejskim i zachody z widokiem na Olimp należą do najbardziej malowniczych w regionie.

Miejscowi opowiadają, że bogowie z Olimpu czasem zstępują z gór, by pod postacią ludzi przechadzać się po plaży o zmierzchu – dlatego mówi się, że Paralia to miejsce, gdzie niebo i morze spotykają się z mitologią.

Bazylika św. Demetriusza (Agios Dimitrios), Tesaloniki, Grecja

Bazylika św. Demetriusza w Salonikach (gr. Ναός του Αγίου Δημητρίου) to jedna z najważniejszych świątyń prawosławnych w całej Grecji i zarazem duchowe serce Macedonii. Poświęcona patronowi miasta – św. Demetriuszowi (Agios Dimitrios) – od wieków stanowi miejsce pielgrzymek, symbol wiary i greckiej tożsamości. To także bezcenny zabytek wczesnochrześcijańskiej architektury, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Święty Demetriusz – patron Salonik

Zanim powstała świątynia, w mieście czczono młodego rzymskiego oficera – Demetriusza z Tesalonik, który według tradycji zginął śmiercią męczeńską podczas prześladowań chrześcijan za cesarza Galeriusza około 306 roku n.e..

Demetriusz był według legend dowódcą garnizonu tesalonickiego, pochodzącym z wpływowej rodziny. Gdy przyznał się do wiary w Chrystusa, został uwięziony w łaźniach miejskich, gdzie przebito go włóczniami. Na miejscu jego męczeństwa zaczęto wkrótce odczuwać cudowne wydzielanie wonnego oleju – mirry, co dało mu przydomek Myrovlitis (czyli „Cudotwórca, wydzielający mirrę”). Z tego powodu w ikonografii często przedstawiany jest z amforą mirry w dłoniach.

Od tamtej pory św. Demetriusz stał się opiekunem Salonik, obrońcą miasta przed najazdami i zarazami.

Historia bazyliki

Pierwszy kościół na miejscu męczeństwa świętego powstał już w IV wieku, w czasach cesarza Konstantyna Wielkiego. Początkowo była to niewielka kaplica, zbudowana nad łaźniami, w których więziono Demetriusza.

W V wieku świątynię rozbudowano do postaci trójnawowej bazyliki, a w wieku VII – do formy pięcionawowej, jaką zachowała w zasadniczym kształcie do dziś. Była to jedna z największych świątyń w całym Bizancjum, ustępująca rozmiarami jedynie Hagi Sofii w Konstantynopolu.

Niestety, bazylika wielokrotnie ulegała zniszczeniu i odbudowie:

• w 1917 roku podczas wielkiego pożaru Salonik niemal doszczętnie spłonęła,

• podczas okupacji niemieckiej w II wojnie światowej została splądrowana,

• odbudowę zakończono dopiero w 1949 roku.

W 1988 roku bazylika została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako jeden z „wczesnochrześcijańskich i bizantyjskich zabytków Salonik”.

Architektura i wnętrze

Bazylika św. Demetriusza to pięcionawowa bazylika z transeptem, nakryta drewnianym stropem. Jej wnętrze charakteryzuje się monumentalnością i surowym pięknem. Wrażenie robią potężne kolumny z marmuru i porfiru oraz liczne arkady.

Największym skarbem świątyni są mozaiki datowane na VI–VIII wiek, które przetrwały liczne kataklizmy. Przedstawiają one św. Demetriusza w towarzystwie fundatorów i mieszkańców Salonik – to jedne z najstarszych zachowanych wizerunków tego świętego. Warto zwrócić uwagę na niezwykłe twarze postaci – spokojne, ludzkie, a jednocześnie pełne duchowego blasku.

Pod prezbiterium znajduje się krypta – dawne rzymskie łaźnie, gdzie miał zostać uwięziony i zabity święty. W jej wnętrzu zachowano kolumny i sklepienia z IV wieku oraz niewielkie źródło, z którego, jak głosi tradycja, wypływała cudowna mirra. Dziś mieści się tam niewielkie muzeum poświęcone wczesnochrześcijańskim dziejom Tesalonik.

Ciekawostki i legendy

• Cudowna mirra: Z grobu św. Demetriusza przez wieki wydobywała się wonna ciecz, uznawana za cudowną mirrę o właściwościach leczniczych. Nawet w późnym średniowieczu pielgrzymi opisywali, że bazylika „pachnie jak ogród pełen róż i balsamów”.

• Relikwie świętego: Relikwie św. Demetriusza przez wieki zaginęły – prawdopodobnie wywieziono je do Włoch w czasie wojen krzyżowych. Odnalazły się dopiero w XX wieku i w 1978 roku powróciły do Salonik. Dziś spoczywają w srebrnym sarkofagu po prawej stronie nawy głównej.

• 
  Święto patrona: 26 października w Salonikach obchodzone jest święto św. Demetriusza, będące jednocześnie dniem miasta. Ulice wypełniają się procesjami, a bazylika gromadzi tysiące wiernych z całej Grecji i Bałkanów.

• Symboliczne zwycięstwa: Według bizantyjskich kronik św. Demetriusz kilkakrotnie „uratował” Saloniki przed najazdami – pojawiał się podobno na murach miasta, prowadząc wojska do zwycięstwa.

• 

• Zmienna funkcja świątyni: Po zdobyciu Salonik przez Turków w 1493 roku bazylika została przekształcona w meczet (Kasımiye Camii), co uchroniło ją paradoksalnie przed całkowitym zniszczeniem. Po odzyskaniu miasta przez Greków w 1912 roku przywrócono jej pierwotną funkcję sakralną.

Znaczenie współczesne

Dziś bazylika św. Demetriusza jest nie tylko jednym z najważniejszych sanktuariów Grecji, lecz także żywym symbolem ciągłości tradycji bizantyjskiej. Codziennie odwiedzają ją pielgrzymi, turyści i mieszkańcy Salonik, którzy w ciszy modlą się przy relikwiach swojego patrona.

Świątynia pozostaje jednym z najlepiej zachowanych przykładów wczesnochrześcijańskiej architektury na świecie – miejscem, gdzie można dosłownie poczuć zapach historii i duchowości sprzed półtora tysiąca lat.

 Katedra Zwiastowania Matki Bożej, Ateny, Grecja

Katedra Zwiastowania Matki Bożej w Atenach (gr. Μητροπολιτικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου) to najważniejsza świątynia prawosławna Grecji i zarazem serce duchowe Aten. Znana również po prostu jako Katedra Metropolitalna lub Mitropoli, góruje nad placem Mitropoleos w samym centrum miasta, niedaleko Placu Syntagma. Jej historia jest nierozerwalnie związana z dziejami nowożytnej Grecji – od odzyskania niepodległości po narodziny współczesnego państwa.

Historia powstania

Po zakończeniu wojny o niepodległość Grecji (1821–1829) nowo powstałe państwo potrzebowało symbolicznej świątyni narodowej, która mogłaby pełnić funkcję katedry stolicy. Decyzję o jej budowie podjęto w 1842 roku, zaledwie kilka lat po przeniesieniu stolicy z Nauplionu do Aten. Kamień węgielny wmurował sam król Otton I Wittelsbach, pierwszy monarcha niepodległej Grecji.

Budowa trwała ponad 20 lat – od 1842 do 1862 roku – i pochłonęła ogromne koszty. Przyczyną opóźnień były zmiany architektów oraz problemy finansowe młodego państwa. Ostatecznie projekt ukończył Panagis Kalkos, łącząc elementy neobizantyjskie i neoklasyczne, typowe dla ówczesnej architektury sakralnej w krajach prawosławnych próbujących wypracować nowy, narodowy styl.

Świątynia została konsekrowana w 1862 roku i odtąd pełni funkcję głównego kościoła metropolity Aten i całej Grecji.

Architektura i wnętrze

Katedra jest budowlą trójnawową z kopułą o wysokości 24 metrów, z zewnątrz dość surową, ale imponującą rozmiarami. Co ciekawe, do jej wzniesienia wykorzystano marmur z ponad 70 zburzonych kościołów i kaplic z terenu Aten – symboliczne połączenie przeszłości z przyszłością.

Wnętrze zdobią bogate freski, mozaiki i ikony, a także marmurowe kolumny i rzeźbione ikonostasy. W centralnej części znajduje się ikona Zwiastowania, patronalna dla świątyni, a także liczne wota i srebrne lampki oliwne.

W lewej nawie spoczywają relikwie dwóch postaci niezwykle ważnych dla nowożytnej historii Grecji:

• św. Filothei Ateńskiej – męczennicy z XVI wieku, patronki Aten,

• św. Grzegorza V, patriarchy Konstantynopola, straconego przez Turków w czasie powstania 1821 roku.

Ich sarkofagi stanowią jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w katedrze.

Ciekawostki

• Miejsce narodowych ceremonii: Katedra jest sceną najważniejszych uroczystości państwowych i religijnych. Odbywają się tu koronacje, śluby i pogrzeby greckich monarchów oraz dostojników.

• Ślub królewski: W 1964 roku właśnie tutaj odbył się ślub króla Konstantyna II z księżniczką duńską Anną Marią, w obecności monarchów z całej Europy.

• Pogrzeby narodowe: W tym miejscu żegnano m.in. koncertmistrza Mikisa Theodorakisa i premiera Konstantinosa Mitsotakisa

  
  .

• Architektoniczna para: Tuż obok katedry znajduje się maleńka cerkiew św. Elefteriosa, znana jako „Mała Mitropolia”. To XII-wieczna świątynia, która pierwotnie pełniła funkcję głównego kościoła biskupiego zanim powstała nowa katedra. Dziś oba budynki stoją obok siebie, stanowiąc uderzający kontrast między Bizancjum a nowoczesnością XIX wieku.

• Symbole narodowe: Na frontonie świątyni można dostrzec orła dwugłowego – symbol Kościoła Prawosławnego, a także elementy heraldyczne przypominające o królewskim patronacie Ottona I.

• Trzęsienia ziemi: Mimo licznych wstrząsów sejsmicznych, które nawiedzały Ateny, konstrukcja katedry przetrwała bez poważniejszych zniszczeń, co świadczy o solidności XIX-wiecznej inżynierii.

Znaczenie współczesne

Dziś Katedra Zwiastowania Matki Bożej jest nie tylko miejscem kultu, lecz także symbolem tożsamości narodowej Greków. W jej murach spotykają się tradycja bizantyjska i nowoczesny duch niepodległej Grecji. To tu odbywają się nabożeństwa z okazji świąt państwowych, uroczystości wielkanocne z udziałem prezydenta i rządu, a także liczne koncerty muzyki sakralnej.

Choć turyści często mijają ją w drodze na Akropol, dla Ateńczyków „Mitropoli” pozostaje sercem duchowego życia miasta – miejscem, gdzie historia, religia i duma narodowa splatają się w jedną opowieść.

Olimp, Grecja

Góra Olimp to najwyższy masyw górski Grecji (2 917 m n.p.m., szczyt Mitikas), położony w północnej części kraju, niedaleko Salonik i wybrzeża Morza Egejskiego. Od 1938 roku jest parkiem narodowym, a dziś wpisany jest także na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO. Dla miłośników gór to jedno z najpiękniejszych miejsc do trekkingu, a dla miłośników historii i kultury – prawdziwa kraina mitów, bo właśnie tutaj starożytni Grecy umiejscawiali siedzibę bogów olimpijskich.

Trasa na Olimp

Najczęściej wybierana droga prowadzi z miejscowości Litochoro, położonej u podnóża góry. Stamtąd wędrowcy udają się do Prionii (ok. 1 100 m n.p.m.), dokąd można dotrzeć samochodem lub busem. Dalej szlak prowadzi przez lasy i górskie doliny do schroniska Spilios Agapitos (ok. 2 100 m n.p.m.). Nocleg w schronisku to klasyczny punkt wyprawy – pozwala odpocząć przed zdobyciem szczytu.

Z tego miejsca można wybrać dwa główne cele:

• Mitikas (2 917 m n.p.m.) – najwyższy szczyt, nazywany „tronem Zeusa”. Ostatni odcinek to dość stroma, skalista grań wymagająca pewnej wprawy.

• Skolio (2 911 m n.p.m.) – drugi co do wysokości wierzchołek, łatwiej dostępny, z którego rozciągają się fantastyczne widoki na Mitikas i morze.

Wędrówka na Olimp to połączenie trekkingu, kontaktu z dziką przyrodą i duchowej podróży do świata starożytnych wierzeń. Trzeba mieć dobre przygotowanie, żeby się tam wybrać. 

Pierwsze udokumentowane wejście na Olimp odbyło się 2 sierpnia 1913 roku. Dokonali go dwaj Szwajcarzy – Frédéric Boissonnas (fotograf) i Daniel Baud-Bovy (pisarz) – wraz z przewodnikiem z Litochoro, Christosem Kakalosem, późniejszym legendarnym „pierwszym zdobywcą Olimpu”. To właśnie Kakalos, doskonale znający górskie ścieżki, poprowadził ich na szczyt Mitikas (2 917 m n.p.m.), najwyższy punkt masywu. Wydarzenie to miało miejsce krótko po wyzwoleniu Macedonii spod panowania osmańskiego, dlatego nabrało również wymiaru symbolicznego – Grecja odzyskała swoją „świętą górę”.

Schronisko Spilios Agapitos

Najbardziej znane schronisko na Olimpie to Spilios Agapitos Refuge, nazwane imieniem greckiego taternika i pioniera turystyki górskiej. Znajduje się na wysokości około 2 100 m n.p.m., na szlaku prowadzącym z miejscowości Prionia w stronę szczytu Mitikas.

Schronisko zostało otwarte w 1930 roku i od tego czasu stanowi główną bazę dla wszystkich, którzy chcą zdobywać Olimp. Jego fundatorem była Grecka Federacja Alpinizmu, a nazwano je na cześć Spilios Agapitos (1875–1927) – nauczyciela i pasjonata gór, który zginął tragicznie podczas wyprawy w masyw Parnasu.

Charakterystyczne dla schroniska jest to, że zbudowane zostało w tradycyjnym kamiennym stylu, z tarasem oferującym niezwykły widok na równinę Tesalii i Morze Egejskie. Obiekt może pomieścić kilkaset osób i dziś działa przez większą część roku, stanowiąc obowiązkowy punkt postoju w drodze na Olimp.

To miejsce zyskało legendarną sławę wśród alpinistów i turystów – mówi się nawet, że „nie ma wejścia na Olimp bez noclegu u Spiliosa”. Wielu wspomina noc spędzoną w tym schronisku jako przeżycie niemal rytualne: po dniu marszu, w cieniu monumentalnych szczytów, człowiek znajduje się dosłownie „u progu siedziby bog

ów”.

Rola góry dla Greków

Dla starożytnych Greków Olimp był osią kosmosu – miejscem, gdzie niebo styka się z ziemią. Uważano go za niedostępny dla zwykłych śmiertelników. To właśnie tam, ponad chmurami, w złotych pałacach, rezydowali bogowie olimpijscy z Zeusem na czele. Olimp miał status świętej góry, symbolu boskiej potęgi i porządku świata.

W kulturze nowożytnej i współczesnej Olimp nadal odgrywa rolę ikoniczną – jest nie tylko narodową dumą Greków, ale też symbolem dziedzictwa, które Grecja przekazała całej cywilizacji europejskiej.

Mity związane z Olimpem

• Siedziba bogów – Olimp był miejscem, w którym radzili bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Atena, Apollo, Artemida, Afrodyta, Hermes, Ares, Hefajstos, Hestia i Demeter. Tam ucztowali, pili ambrozję i nektar, a także decydowali o losach ludzi.

• Tron Zeusa – najwyższy szczyt, Mitikas, uznawano za miejsce, z którego Zeus obserwował ziemię i ciskał piorunami w tych, którzy sprzeciwiali się jego woli.

• Granica dwóch światów – Olimp symbolizował granicę między światem śmiertelników a wieczną, niezmienną sferą bogów. Dlatego w wielu mitach bohaterowie (np. Herakles) dążyli, by choć na chwilę zbliżyć się do tego miejsca.

• Mit o Tyfonie – potężnym potworze, który według legendy został pokonany przez Zeusa i pogrzebany pod Etną. Olimp w tym micie jawi się jako bastion bogów, miejsce, z którego Zeus odpierał ataki chaosu i potęg niebiańskich.

Sanktuarium Asklepiosa w Epidauros, Grecja

Epidauros położone na Peloponezie, w starożytności słynęło z leczenia ciała i ducha. Było to najważniejsze sanktuarium boga Asklepiosa – opiekuna medycyny i uzdrowiciela, którego kult rozkwitł tu od V wieku p.n.e. Można powiedzieć, ze byłoto coś na kształt sanatorium, gdzie poddawano przybyłych psychoterapii i terapii holistycznych. Leczono ciało, duszę i emocje – przy użyciu rytuałów, snów, muzyki, sztuki i przyrody.

Kim był Asklepios?

W mitologii greckiej Asklepios był synem Apollina i śmiertelnej kobiety Koronis. Po śmierci matki, został uratowany i wychowany przez centaura Chejrona, który nauczył go sztuki leczenia. Asklepios był tak dobry w swoim fachu, że potrafił przywracać ludzi do życia, co ściągnęło na niego gniew Zeusa. Mimo śmierci zadanej przez piorun, jego kult przetrwał jako kult bóstwa uzdrawiającego.

Co znajdowało się w sanktuarium?

Sanktuarium w Epidauros było rozległym kompleksem religijno-uzdrowiskowym, funkcjonującym jak starożytny szpital. Znajdowały się tu:

• Świątynia Asklepiosa

Najświętsze miejsce kompleksu. Stała tu duża świątynia dorycka z posągiem boga z laską oplecioną wężem – symbolem medycyny. Do świątyni wchodzili tylko kapłani i wybrani pielgrzymi.

• Abaton (enkoimeterion)

To miejsce snu i uzdrawiania. Chorzy spali tam w nadziei, że we śnie objawi im się Asklepios i da wskazówki lub cudownie ich uleczy. Nazywano to inkubacją snu – była to najważniejsza praktyka lecznicza sanktuarium.

• Tholos (rotunda)

Zagadkowa, okrągła budowla, być może związana z rytuałami lub miejscem przebywania świętych węży Asklepiosa. Znana była z pięknych, zdobionych podziemi. Do dziś jej przeznaczenie budzi spory.

• Stoa – długie portyki

Wzdłuż alei znajdowały się kolumnady z pomieszczeniami dla pielgrzymów i chorych. Ludzie spędzali tu wiele dni lub tygodni, poddając się rytuałom i opiece kapłanów.

• Gimnazjon i palestra

Zdrowie rozumiano holistycznie – nie tylko jako brak choroby, ale równowagę ciała i ducha. Dlatego w Epidauros znajdowały się również obiekty sportowe – do ćwiczeń fizycznych i rehabilitacji.

• Teatr Epidauros

Sztuka i emocje były formą terapii. Teatr mógł pomieścić ponad 13 tys. widzów. Wierzono, że katharsis – oczyszczenie duszy przez tragedię – także pomaga w leczeniu.

Dlaczego ludzie tam przyjeżdżali?

Epidauros słynęło w całym świecie antycznym z tego, że można tu było pozbyć się wielu przypadłości, ale też i sporych pieniędzy. Ludzie z całego greckiego świata i spoza niego udawali się do Epidauros, by:

• doznać uzdrowienia – szczególnie w chorobach przewlekłych, psychicznych i niewyjaśnionych medycznie;
• otrzymać senne objawienie od Asklepiosa (inkubacja);
• uczestniczyć w rytuałach oczyszczenia duszy i ciała;
• ofiarować dary i modlitwy za wcześniejsze uzdrowienia;
• leczyć się ziołami, kąpielami i dietą – częścią praktyki była również naturalna terapia.

Co zostało do dziś?

Dziś na terenie sanktuarium można zobaczyć:

• ruiny świątyni Asklepiosa z fragmentami kolumn i fundamentami,
• częściowo zrekonstruowaną tolos z zachowanymi kamieniami i podziemiami,
• fundamenty abatonu i sto, gdzie przebywali chorzy,
• pozostałości łaźni, stadionu i gimnazjonu,
• i przede wszystkim wspaniale zachowany teatr.

Mit o narodzinach Asklepiosa

Asklepios, bóg medycyny, był synem Apolla i śmiertelnej kobiety Koronis. Gdy Koronis zdradziła Apolla, ten ją zabił, ale uratował nienarodzone dziecko, które wyciągnął z jej łona – był to Asklepios. Według niektórych wersji, urodził się właśnie w Epidauros, dlatego to miejsce stało się centrum jego kultu.

Węże Asklepiosa – symbole uzdrowienia

W Epidauros trzymano święte węże, które pełniły rolę pomocników boga. Uważano, że ich dotknięcie lub obecność przynosi uzdrowienie. Do dziś symbol medycyny – laska z oplecionym wężem – pochodzi właśnie od Asklepiosa.

Sen i cud uzdrowienia

Według legend, pewien ślepiec przyszedł do Epidauros i spał w świętym abatonie. W śnie pojawił się Asklepios, który dotknął jego oczu i przywrócił mu wzrok. Po przebudzeniu mężczyzna złożył bogu ofiarę, a jego historia została zapisana na kamiennej tablicy. Podobne inskrypcje, opisujące cudowne uzdrowienia, znaleziono w ruinach sanktuarium.

Bunt bogów przeciw Asklepiosowi

Asklepios był tak skuteczny w leczeniu, że – jak głosi mit – zaczął wskrzeszać zmarłych, co rozsierdziło Zeusa. Bóg piorunów zabił go za to piorunem, obawiając się, że zaburzy naturalny porządek świata. Apollo, w zemście za syna, zabił cyklopów, którzy wykuwali pioruny dla Zeusa.

Pierwszy lekarz świata

Grecy wierzyli, że Asklepios przekazał swoją wiedzę ludziom, w tym swoim synom Machaonowi i Podalejriosowi – obaj pojawiają się w Iliadzie Homera jako lekarze w obozie Achajów pod Troją. To oni mieli rozwinąć szkołę medyczną w Epidauros.