Sanktuarium Asklepiosa w Epidauros, Grecja

Epidauros położone na Peloponezie, w starożytności słynęło z leczenia ciała i ducha. Było to najważniejsze sanktuarium boga Asklepiosa – opiekuna medycyny i uzdrowiciela, którego kult rozkwitł tu od V wieku p.n.e. Można powiedzieć, ze byłoto coś na kształt sanatorium, gdzie poddawano przybyłych psychoterapii i terapii holistycznych. Leczono ciało, duszę i emocje – przy użyciu rytuałów, snów, muzyki, sztuki i przyrody.

Kim był Asklepios?

W mitologii greckiej Asklepios był synem Apollina i śmiertelnej kobiety Koronis. Po śmierci matki, został uratowany i wychowany przez centaura Chejrona, który nauczył go sztuki leczenia. Asklepios był tak dobry w swoim fachu, że potrafił przywracać ludzi do życia, co ściągnęło na niego gniew Zeusa. Mimo śmierci zadanej przez piorun, jego kult przetrwał jako kult bóstwa uzdrawiającego.

Co znajdowało się w sanktuarium?

Sanktuarium w Epidauros było rozległym kompleksem religijno-uzdrowiskowym, funkcjonującym jak starożytny szpital. Znajdowały się tu:

• Świątynia Asklepiosa

Najświętsze miejsce kompleksu. Stała tu duża świątynia dorycka z posągiem boga z laską oplecioną wężem – symbolem medycyny. Do świątyni wchodzili tylko kapłani i wybrani pielgrzymi.

• Abaton (enkoimeterion)

To miejsce snu i uzdrawiania. Chorzy spali tam w nadziei, że we śnie objawi im się Asklepios i da wskazówki lub cudownie ich uleczy. Nazywano to inkubacją snu – była to najważniejsza praktyka lecznicza sanktuarium.

• Tholos (rotunda)

Zagadkowa, okrągła budowla, być może związana z rytuałami lub miejscem przebywania świętych węży Asklepiosa. Znana była z pięknych, zdobionych podziemi. Do dziś jej przeznaczenie budzi spory.

• Stoa – długie portyki

Wzdłuż alei znajdowały się kolumnady z pomieszczeniami dla pielgrzymów i chorych. Ludzie spędzali tu wiele dni lub tygodni, poddając się rytuałom i opiece kapłanów.

• Gimnazjon i palestra

Zdrowie rozumiano holistycznie – nie tylko jako brak choroby, ale równowagę ciała i ducha. Dlatego w Epidauros znajdowały się również obiekty sportowe – do ćwiczeń fizycznych i rehabilitacji.

• Teatr Epidauros

Sztuka i emocje były formą terapii. Teatr mógł pomieścić ponad 13 tys. widzów. Wierzono, że katharsis – oczyszczenie duszy przez tragedię – także pomaga w leczeniu.

Dlaczego ludzie tam przyjeżdżali?

Epidauros słynęło w całym świecie antycznym z tego, że można tu było pozbyć się wielu przypadłości, ale też i sporych pieniędzy. Ludzie z całego greckiego świata i spoza niego udawali się do Epidauros, by:

• doznać uzdrowienia – szczególnie w chorobach przewlekłych, psychicznych i niewyjaśnionych medycznie;
• otrzymać senne objawienie od Asklepiosa (inkubacja);
• uczestniczyć w rytuałach oczyszczenia duszy i ciała;
• ofiarować dary i modlitwy za wcześniejsze uzdrowienia;
• leczyć się ziołami, kąpielami i dietą – częścią praktyki była również naturalna terapia.

Co zostało do dziś?

Dziś na terenie sanktuarium można zobaczyć:

• ruiny świątyni Asklepiosa z fragmentami kolumn i fundamentami,
• częściowo zrekonstruowaną tolos z zachowanymi kamieniami i podziemiami,
• fundamenty abatonu i sto, gdzie przebywali chorzy,
• pozostałości łaźni, stadionu i gimnazjonu,
• i przede wszystkim wspaniale zachowany teatr.

Mit o narodzinach Asklepiosa

Asklepios, bóg medycyny, był synem Apolla i śmiertelnej kobiety Koronis. Gdy Koronis zdradziła Apolla, ten ją zabił, ale uratował nienarodzone dziecko, które wyciągnął z jej łona – był to Asklepios. Według niektórych wersji, urodził się właśnie w Epidauros, dlatego to miejsce stało się centrum jego kultu.

Węże Asklepiosa – symbole uzdrowienia

W Epidauros trzymano święte węże, które pełniły rolę pomocników boga. Uważano, że ich dotknięcie lub obecność przynosi uzdrowienie. Do dziś symbol medycyny – laska z oplecionym wężem – pochodzi właśnie od Asklepiosa.

Sen i cud uzdrowienia

Według legend, pewien ślepiec przyszedł do Epidauros i spał w świętym abatonie. W śnie pojawił się Asklepios, który dotknął jego oczu i przywrócił mu wzrok. Po przebudzeniu mężczyzna złożył bogu ofiarę, a jego historia została zapisana na kamiennej tablicy. Podobne inskrypcje, opisujące cudowne uzdrowienia, znaleziono w ruinach sanktuarium.

Bunt bogów przeciw Asklepiosowi

Asklepios był tak skuteczny w leczeniu, że – jak głosi mit – zaczął wskrzeszać zmarłych, co rozsierdziło Zeusa. Bóg piorunów zabił go za to piorunem, obawiając się, że zaburzy naturalny porządek świata. Apollo, w zemście za syna, zabił cyklopów, którzy wykuwali pioruny dla Zeusa.

Pierwszy lekarz świata

Grecy wierzyli, że Asklepios przekazał swoją wiedzę ludziom, w tym swoim synom Machaonowi i Podalejriosowi – obaj pojawiają się w Iliadzie Homera jako lekarze w obozie Achajów pod Troją. To oni mieli rozwinąć szkołę medyczną w Epidauros.

Teatr w Epidauros, Grecja

Teatr w Epidauros słynie z fenomenalnej akustyki. Szeptane słowa lub dźwięk upadającej monety na scenie słychać nawet z ostatnich rzędów, 60 metrów wyżej! Do dziś naukowcy nie są zgodni, jak dokładnie Grecy osiągnęli ten efekt – możliwe, że dzięki przemyślanej konstrukcji widowni i zastosowaniu specjalnych materiałów (np. wapienia pochłaniającego dźwięki niskie).

Zbudowany w IV wieku p.n.e.

Teatr został zbudowany około 330 r. p.n.e. przez architekta Polikleta Młodszego. Powstał jako część kompleksu świątynnego boga medycyny Asklepiosa i miał służyć nie tylko rozrywce, ale i „terapii duchowej”.

Mógł pomieścić 14 tysięcy widzów

Choć wygląda na kameralny, teatr miał aż 55 rzędów, a w okresie świetności mógł pomieścić 13–14 tysięcy osób. Widownia jest podzielona na dwie strefy: dolną (dla „zwykłych” widzów) i górną (później dobudowaną – być może dla gości spoza Epidaurii).

Wzorowa symetria i proporcje

Teatr jest uważany za najdoskonalszy przykład antycznego teatru greckiego, zarówno pod względem akustyki, jak i estetyki. Układ półkolisty, doskonałe proporcje sceny, widowni i orchestra (okrągłego placu dla chóru) zachwycają architektów i historyków do dziś.

Do dziś jest używany

Pierwszym współczesnym przedstawieniem wystawionym w teatrze była tragedia Sofoklesa Elektra . Wystawiono ją w 1938 roku w reżyserii Dimitrisa Rontirisa , a w rolach głównych wystąpiły Katina Paxinou i Eleni Papadaki. Od lat 50. XX wieku odbywają się w nim spektakle klasycznych tragedii i dramatów – w ramach Festiwalu Epidaurii. Co roku, w letnie wieczory, zasiadają tu tysiące widzów z całego świata.

Bez mikrofonów, bez głośników

Podczas współczesnych przedstawień często nie używa się żadnych systemów nagłośnienia – głosy aktorów doskonale niosą się po widowni, jak za czasów starożytnych.

„Terapia przez teatr”

W starożytności teatr nie był tylko rozrywką – Grecy wierzyli, że tragedie oczyszczają duszę (katharsis) i wspomagają leczenie emocjonalne. W Epidauros – jako miejscu uzdrowienia – teatr miał być częścią procesu powrotu do zdrowia.

Zachowany w niemal idealnym stanie

W przeciwieństwie do wielu innych teatrów starożytnych, ten w Epidauros zachował się niemal w całości, bez większych rekonstrukcji. Przez wieki był zasypany ziemią, co paradoksalnie ochroniło go przed zniszczeniem.

Unikalny układ widowni

Widownia (tzw. cavea) została wykuta w zboczu wzgórza – Grecy wykorzystywali naturalne ukształtowanie terenu, co sprzyjało zarówno akustyce, jak i stabilności konstrukcji.

Zainspirował współczesnych architektów

Koncepcja półkolistej widowni i jej doskonała widoczność inspirowała projektantów teatrów i amfiteatrów na całym świecie, aż po XX i XXI wiek. Teatr w Epidauros bywa wzorcem dla projektów scen plenerowych.

Brama Lwów, Mykeny, Grecja

Brama Lwów to główne wejście do starożytnej twierdzy w Mykenach, jednej z najważniejszych cywilizacji epoki brązu na terenie Grecji. Została zbudowana ok. 1250 r. p.n.e., w czasach największego rozkwitu cywilizacji mykeńskiej. Była częścią monumentalnych murów cyklopowych, które otaczały akropol — siedzibę władzy i ośrodek religijny.

Brama swoją nazwę zawdzięcza reliefowi dwóch lwów (lub lwic) umieszczonemu nad przejściem. To najstarszy przykład monumentalnej rzeźby w Europie, który przetrwał do dziś in situ (na swoim oryginalnym miejscu).

Mykeny były według legendy siedzibą króla Agamemnona — przywódcy wojsk greckich podczas wojny trojańskiej. Choć nie ma na to jednoznacznych dowodów historycznych, miejsce to odegrało ogromną rolę w mitologii greckiej i epopejach Homera („Iliada”, „Odyseja”).

Relief lwów — kto tu rządził?

Lwy (lub lwice) przedstawione są w pozycji frontalnej, z głowami zwróconymi ku sobie, stojąc po bokach kolumny, która symbolizowała władzę i boskość. Ich głowy wykonane były najprawdopodobniej z osobnego materiału (np. brązu lub złoconego drewna) i nie przetrwały. Relief ten może symbolizować boską ochronę twierdzy lub królewską władzę.

Mury cyklopowe

Kamienie, z których zbudowano mury i bramę, są tak ogromne, że starożytni Grecy wierzyli, iż ułożyły je cyklopy – mityczne jednookie olbrzymy. Stąd nazwa: mury cyklopowe.

Pierwszy przykład heraldyki?

Niektórzy badacze uważają, że układ lwów i kolumny stanowi najstarszy przykład symbolu heraldycznego — zapowiedź późniejszych herbów królewskich.

Brama strategicznie zaprojektowana

Brama była wąska i prowadziła przez zakręt, co zmuszało atakujących do odsłonięcia prawej strony ciała — niezabezpieczonej przez tarczę. Dzięki temu obrońcy mieli przewagę.

Odkrycie w XIX wieku

Brama została odkryta w XIX wieku podczas wykopalisk prowadzonych przez niemieckiego archeologa Heinricha Schliemanna, który wcześniej odkrył Troję. Było to wielkie odkrycie potwierdzające istnienie rozwiniętej kultury mykeńskiej.

Znaczenie Bramy Lwów

Brama Lwów jest symbolem potęgi i organizacji starożytnej cywilizacji mykeńskiej. To nie tylko wejście do starożytnego miasta — to monumentalna wizytówka władzy, siły militarnej i religii tej epoki. Dziś jest jednym z najczęściej fotografowanych zabytków w Grecji i obowiązkowym punktem każdej wizyty w Mykenach.

 Paralia, Grecja

Paralia to dosłownie "plaża". Turystyczne miasteczko położona leży w regionie Pieria, niedaleko miasta Katerini i około 70 km od Salonik.

Widok na Olimp – siedzibę bogów

Z plaży w Paralii przy dobrej pogodzie można podziwiać masyw Olimpu – legendarnej siedziby greckich bogów. To unikalne połączenie gór i morza jest jednym z atutów regionu.

Kościół św. Paraskewy – patronki zdrowia

W centrum Paralii znajduje się piękny, biały kościółek św. Paraskewy – to nie tylko miejsce modlitwy, ale też ważny punkt orientacyjny i element lokalnego kolorytu.

Ciepłe morze do późnej jesieni

Dzięki korzystnemu klimatowi, woda w Morzu Egejskim przy Paralii jest ciepła nawet we wrześniu i październiku – sezon trwa tu dłużej niż w wielu innych rejonach Grecji.

Kiedyś rybacka wioska, dziś turystyczne serce Pierii

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Paralia była spokojną rybacką osadą. Rozwój turystyki w latach 80. i 90. XX wieku zamienił ją w jeden z najpopularniejszych kurortów północnej Grecji.

Wąwóz Afrodyty - Grecja

Wąwóz Afrodyty (Φαράγγι της Αφροδίτης) to mało znane, ale spektakularne miejsce w pobliżu legendarnej Góry Olimp – siedziby bogów. Mimo swojej urody nie jest jeszcze popularnym celem turystycznym, co czyni go idealnym dla miłośników dzikiej przyrody.

Szlak przez dziewiczy las

Trasa przez wąwóz prowadzi przez gęste lasy bukowe, dębowe i sosnowe, porośnięte mchem i paprociami. To doskonałe miejsce na spacer, trekking.

Legenda o basenach Afrodyty

Według tutejszych opowieści, bogini Afrodyta miała korzystać z naturalnych kąpielisk, by odświeżać urodę i odzyskiwać spokój. Mit świetnie oddaje atmosferę miejsca.

Przez wąwóz płynie strumień o czystej, zimnej wodzie, który tworzy małe kaskady i naturalne baseny. Latem woda jest orzeźwiająco chłodna, nawet w upalne dni.

Baseny Afrodyty to naturalne zagłębienia w skałach, utworzone przez wodę spływającą z gór. Przypominają niewielkie jeziora lub wanny skalne, do których można wejść – są niewielkie, ale bardzo malownicze.

Przyroda niemal jak z mitu

Dzięki bujnej roślinności, szumowi strumieni i odosobnieniu, wielu odwiedzających opisuje to miejsce jako „mityczne” i „magiczne” – można łatwo zrozumieć, dlaczego nazwano je imieniem bogini miłości i piękna.

Olimp

Wąwóz znajduje się na obrzeżach Parku Narodowego Góry Olimp, wpisanego na listę rezerwatów biosfery UNESCO. Spotkać tu można dzikie zwierzęta, takie jak kozice, lisy, a nawet orły przednie.