Fasada Katedry w Rouen, Francja

Fasada Katedry w Rouen

Fasada zachodnia katedry Notre-Dame w Rouen należy do najwspanialszych dzieł późnego gotyku we Francji. Jest niezwykle bogata, pełna rzeźb i dekoracji, co sprawia, że przypomina koronkową strukturę wykutą w kamieniu. Dziś uchodzi za kwintesencję stylu gotyku flamboyant (płomienistego), który w Normandii osiągnął swoje apogeum w XV i XVI wieku. To właśnie ta fasada tak zafascynowała Claude’a Moneta, który uwiecznił ją w słynnym cyklu obrazów.

Układ fasady

Fasada zachodnia składa się z trzech głównych portali – centralnego (Portail de la Calende) oraz dwóch bocznych – otoczonych lasem pinakli, maswerków i ażurowych łuków. Ponad nimi wznoszą się dwie wieże:

• Tour Saint-Romain (po lewej) – starsza, romańsko-gotycka, z XII-XIII wieku.

• 
  Tour de Beurre (po prawej) – późnogotycka, powstała w XV-XVI wieku, nazwana „Wieżą Masła”, ponieważ jej budowę sfinansowano z opłat za pozwolenie na jedzenie masła w Wielkim Poście.

Powyżej portali znajduje się ogromna rozeta, otoczona misternymi rzeźbami i ażurowymi ornamentami. Całość wieńczy koronkowa balustrada oraz centralna iglica.

Trzy portale i ich program ikonograficzny

Każdy z trzech portali fasady ma bogaty zestaw rzeźb, które pełniły w średniowieczu funkcję dydaktyczną – ilustrowały Pismo Święte i historię zbawienia dla wiernych, którzy w większości nie umieli czytać.

1. Portal środkowy (Portail de la Calende)

Najważniejszy, monumentalny portal centralny ukazuje sceny z życia Chrystusa i Maryi.

Tympanon: przedstawia Koronację Marii Panny w niebie, a poniżej – sceny Zwiastowania, Nawiedzenia i Narodzenia Pańskiego.

W archiwoltach: rzeźby proroków, apostołów, aniołów oraz sceny Sądu Ostatecznego.

Figury kolumnowe: po obu stronach stoją monumentalne postacie świętych i proroków, z atrybutami ułatwiającymi ich rozpoznanie.

2. Portal północny (po lewej)

Poświęcony świętym i scenom Starego Testamentu. Widzimy tu figury proroków, królów i patriarchów, a w górnej części tympanonu – ofiarę Abrahama i Mojżesza otrzymującego tablice Prawa.

3. Portal południowy (po prawej)

Znany jako portal św. Jana Chrzciciela. Ukazuje sceny z życia Jana Chrzciciela, w tym jego chrzest Jezusa w Jordanie, a także moment ścięcia świętego.

Galeria królów i inne rzeźby

Ponad portalami biegnie tzw. Galeria Królów, w której umieszczono figury dawnych monarchów Francji oraz postaci biblijnych. Podobnie jak w katedrze w Chartres czy Reims, miało to symbolizować boskie umocowanie władzy królewskiej.

W niszach fasady i na balustradach znajdują się setki figur przedstawiających świętych, aniołów, proroków, a także fantastyczne stworzenia – chimery, groteski, bestie. Te ostatnie pełniły funkcję dekoracyjną, ale też apotropaiczną – miały odstraszać złe moce.

Dlaczego fasada wydaje się tak „żywa”?

• Gotyk flamboyant charakteryzuje się falującymi liniami i dynamicznymi ornamentami przypominającymi płomienie. Widać to w maswerkach, pinaklach, gzymsach.

• 

  
  

  Kamień, z którego wykonano fasadę, jest jasny, a jego powierzchnia pełna załamań – w zależności od pory dnia i światła zmienia wygląd. To właśnie ten efekt gry światła i cienia zachwycił Moneta.

• Fasadę zdobią setki drobnych detali – kwiatony, liście, wici roślinne – które nadają jej organiczny charakter.

Ciekawostki o rzeźbach fasady

Zniszczenia rewolucyjne: Podczas rewolucji francuskiej w XVIII wieku wiele figur zniszczono jako symbole monarchii i Kościoła. W XIX wieku część z nich odtworzył architekt Viollet-le-Duc.

„Wieża Maślana” i grzech obżarstwa: Nazwa wieży wzięła się stąd, że w czasie Wielkiego Postu wierni mogli płacić, by spożywać masło. Z tych opłat sfinansowano wieżę – co stało się powodem złośliwych komentarzy kronikarzy.

Ukryte podpisy rzeźbiarzy: Na niektórych figurach można znaleźć maleńkie inicjały lub znaki kamieniarzy. To rzadkie ślady indywidualności w epoce, gdy większość dzieł była anonimowa.

Bazylika św. Demetriusza (Agios Dimitrios), Tesaloniki, Grecja

Bazylika św. Demetriusza w Salonikach (gr. Ναός του Αγίου Δημητρίου) to jedna z najważniejszych świątyń prawosławnych w całej Grecji i zarazem duchowe serce Macedonii. Poświęcona patronowi miasta – św. Demetriuszowi (Agios Dimitrios) – od wieków stanowi miejsce pielgrzymek, symbol wiary i greckiej tożsamości. To także bezcenny zabytek wczesnochrześcijańskiej architektury, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Święty Demetriusz – patron Salonik

Zanim powstała świątynia, w mieście czczono młodego rzymskiego oficera – Demetriusza z Tesalonik, który według tradycji zginął śmiercią męczeńską podczas prześladowań chrześcijan za cesarza Galeriusza około 306 roku n.e..

Demetriusz był według legend dowódcą garnizonu tesalonickiego, pochodzącym z wpływowej rodziny. Gdy przyznał się do wiary w Chrystusa, został uwięziony w łaźniach miejskich, gdzie przebito go włóczniami. Na miejscu jego męczeństwa zaczęto wkrótce odczuwać cudowne wydzielanie wonnego oleju – mirry, co dało mu przydomek Myrovlitis (czyli „Cudotwórca, wydzielający mirrę”). Z tego powodu w ikonografii często przedstawiany jest z amforą mirry w dłoniach.

Od tamtej pory św. Demetriusz stał się opiekunem Salonik, obrońcą miasta przed najazdami i zarazami.

Historia bazyliki

Pierwszy kościół na miejscu męczeństwa świętego powstał już w IV wieku, w czasach cesarza Konstantyna Wielkiego. Początkowo była to niewielka kaplica, zbudowana nad łaźniami, w których więziono Demetriusza.

W V wieku świątynię rozbudowano do postaci trójnawowej bazyliki, a w wieku VII – do formy pięcionawowej, jaką zachowała w zasadniczym kształcie do dziś. Była to jedna z największych świątyń w całym Bizancjum, ustępująca rozmiarami jedynie Hagi Sofii w Konstantynopolu.

Niestety, bazylika wielokrotnie ulegała zniszczeniu i odbudowie:

• w 1917 roku podczas wielkiego pożaru Salonik niemal doszczętnie spłonęła,

• podczas okupacji niemieckiej w II wojnie światowej została splądrowana,

• odbudowę zakończono dopiero w 1949 roku.

W 1988 roku bazylika została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako jeden z „wczesnochrześcijańskich i bizantyjskich zabytków Salonik”.

Architektura i wnętrze

Bazylika św. Demetriusza to pięcionawowa bazylika z transeptem, nakryta drewnianym stropem. Jej wnętrze charakteryzuje się monumentalnością i surowym pięknem. Wrażenie robią potężne kolumny z marmuru i porfiru oraz liczne arkady.

Największym skarbem świątyni są mozaiki datowane na VI–VIII wiek, które przetrwały liczne kataklizmy. Przedstawiają one św. Demetriusza w towarzystwie fundatorów i mieszkańców Salonik – to jedne z najstarszych zachowanych wizerunków tego świętego. Warto zwrócić uwagę na niezwykłe twarze postaci – spokojne, ludzkie, a jednocześnie pełne duchowego blasku.

Pod prezbiterium znajduje się krypta – dawne rzymskie łaźnie, gdzie miał zostać uwięziony i zabity święty. W jej wnętrzu zachowano kolumny i sklepienia z IV wieku oraz niewielkie źródło, z którego, jak głosi tradycja, wypływała cudowna mirra. Dziś mieści się tam niewielkie muzeum poświęcone wczesnochrześcijańskim dziejom Tesalonik.

Ciekawostki i legendy

• Cudowna mirra: Z grobu św. Demetriusza przez wieki wydobywała się wonna ciecz, uznawana za cudowną mirrę o właściwościach leczniczych. Nawet w późnym średniowieczu pielgrzymi opisywali, że bazylika „pachnie jak ogród pełen róż i balsamów”.

• Relikwie świętego: Relikwie św. Demetriusza przez wieki zaginęły – prawdopodobnie wywieziono je do Włoch w czasie wojen krzyżowych. Odnalazły się dopiero w XX wieku i w 1978 roku powróciły do Salonik. Dziś spoczywają w srebrnym sarkofagu po prawej stronie nawy głównej.

• 
  Święto patrona: 26 października w Salonikach obchodzone jest święto św. Demetriusza, będące jednocześnie dniem miasta. Ulice wypełniają się procesjami, a bazylika gromadzi tysiące wiernych z całej Grecji i Bałkanów.

• Symboliczne zwycięstwa: Według bizantyjskich kronik św. Demetriusz kilkakrotnie „uratował” Saloniki przed najazdami – pojawiał się podobno na murach miasta, prowadząc wojska do zwycięstwa.

• 

• Zmienna funkcja świątyni: Po zdobyciu Salonik przez Turków w 1493 roku bazylika została przekształcona w meczet (Kasımiye Camii), co uchroniło ją paradoksalnie przed całkowitym zniszczeniem. Po odzyskaniu miasta przez Greków w 1912 roku przywrócono jej pierwotną funkcję sakralną.

Znaczenie współczesne

Dziś bazylika św. Demetriusza jest nie tylko jednym z najważniejszych sanktuariów Grecji, lecz także żywym symbolem ciągłości tradycji bizantyjskiej. Codziennie odwiedzają ją pielgrzymi, turyści i mieszkańcy Salonik, którzy w ciszy modlą się przy relikwiach swojego patrona.

Świątynia pozostaje jednym z najlepiej zachowanych przykładów wczesnochrześcijańskiej architektury na świecie – miejscem, gdzie można dosłownie poczuć zapach historii i duchowości sprzed półtora tysiąca lat.

Dzień Wszystkich Świętych na Cmentarzu Rakowickim

Cmentarz Rakowicki w Krakowie to jedna z najważniejszych i najlepiej rozpoznawalnych nekropolii Polski — nie najstarsza w mieście, ale pełna historii, sztuki sepulkralnej i osób zasłużonych dla kultury i nauki.

Historia i charakter

Cmentarz został otwarty w styczniu 1803 roku na terenie podmiejskiego wówczas Prądnika Czerwonego, jako nowa nekropolia komunalna wyznaczona w związku z zakazem pochówków przykościelnych. 
Zajmuje powierzchnię około 42 ha i liczy ponad 75 000 grobów. 

Nekropolia pełni funkcję „panteonu krakowskiego” – spoczywają tu wybitni przedstawiciele świata sztuki, nauki, polityki, jak i zwykli krakowianie, którzy tworzyli historię miasta. 

Grób Jana Matejki

Jan Matejko (1838-1893) został pochowany w rodzinnej krypcie na Cmentarzu Rakowickim. 
Jego pogrzeb w Krakowie był manifestacją narodową — uczestniczyły tłumy, a oficjalne delegacje towarzyszyły ostatniej drodze artysty. 
Matejko spoczął w grobowcu rodzinnym, obok żony Teodory.

Co warto zobaczyć i zwrócić uwagę

• Kwatery wojskowe i groby żołnierzy – nekropolia wojskowa z I i II wojny św., Legionów Polskich. 

• Rzeźby nagrobne i pomniki autorstwa m.in. Xawery Dunikowski, Antoni Madeyski, autorów późnych XIX/XX w. 

• Aleja Zasłużonych – choć nieformalna, przy głównej alei cmentarza koncentrują się groby osób o wyjątkowym znaczeniu dla Krakowa i Polski. 

Inne znane osoby pochowane

• Wisława Szymborska (poetka, laureatka Nobla) 

• Marek Grechuta (piosenkarz)

• 
  Józef Mehoffer (malarz, grafik) – również spoczywa na Rakowicach. 

• Roman Ingarden (filozof) 

• Helena Modrzejewska (aktorka) – jedna z ikon polskiego teatru i kina

  

• Zbigniew Wodecki - muzyk