Fasada Katedry w Rouen

Fasada zachodnia katedry Notre-Dame w Rouen należy do najwspanialszych dzieł późnego gotyku we Francji. Jest niezwykle bogata, pełna rzeźb i dekoracji, co sprawia, że przypomina koronkową strukturę wykutą w kamieniu. Dziś uchodzi za kwintesencję stylu gotyku flamboyant (płomienistego), który w Normandii osiągnął swoje apogeum w XV i XVI wieku. To właśnie ta fasada tak zafascynowała Claude’a Moneta, który uwiecznił ją w słynnym cyklu obrazów.

Układ fasady

Fasada zachodnia składa się z trzech głównych portali – centralnego (Portail de la Calende) oraz dwóch bocznych – otoczonych lasem pinakli, maswerków i ażurowych łuków. Ponad nimi wznoszą się dwie wieże:

Tour Saint-Romain (po lewej) – starsza, romańsko-gotycka, z XII-XIII wieku.
Tour de Beurre (po prawej) – późnogotycka, powstała w XV-XVI wieku, nazwana „Wieżą Masła”, ponieważ jej budowę sfinansowano z opłat za pozwolenie na jedzenie masła w Wielkim Poście.

Powyżej portali znajduje się ogromna rozeta, otoczona misternymi rzeźbami i ażurowymi ornamentami. Całość wieńczy koronkowa balustrada oraz centralna iglica.

Trzy portale i ich program ikonograficzny

Każdy z trzech portali fasady ma bogaty zestaw rzeźb, które pełniły w średniowieczu funkcję dydaktyczną – ilustrowały Pismo Święte i historię zbawienia dla wiernych, którzy w większości nie umieli czytać.

1. Portal środkowy (Portail de la Calende)

Najważniejszy, monumentalny portal centralny ukazuje sceny z życia Chrystusa i Maryi.

Tympanon: przedstawia Koronację Marii Panny w niebie, a poniżej – sceny Zwiastowania, Nawiedzenia i Narodzenia Pańskiego.

W archiwoltach: rzeźby proroków, apostołów, aniołów oraz sceny Sądu Ostatecznego.

Figury kolumnowe: po obu stronach stoją monumentalne postacie świętych i proroków, z atrybutami ułatwiającymi ich rozpoznanie.

2. Portal północny (po lewej)

Poświęcony świętym i scenom Starego Testamentu. Widzimy tu figury proroków, królów i patriarchów, a w górnej części tympanonu – ofiarę Abrahama i Mojżesza otrzymującego tablice Prawa.

3. Portal południowy (po prawej)

Znany jako portal św. Jana Chrzciciela. Ukazuje sceny z życia Jana Chrzciciela, w tym jego chrzest Jezusa w Jordanie, a także moment ścięcia świętego.

Galeria królów i inne rzeźby

Ponad portalami biegnie tzw. Galeria Królów, w której umieszczono figury dawnych monarchów Francji oraz postaci biblijnych. Podobnie jak w katedrze w Chartres czy Reims, miało to symbolizować boskie umocowanie władzy królewskiej.

W niszach fasady i na balustradach znajdują się setki figur przedstawiających świętych, aniołów, proroków, a także fantastyczne stworzenia – chimery, groteski, bestie. Te ostatnie pełniły funkcję dekoracyjną, ale też apotropaiczną – miały odstraszać złe moce.

Dlaczego fasada wydaje się tak „żywa”?

Gotyk flamboyant charakteryzuje się falującymi liniami i dynamicznymi ornamentami przypominającymi płomienie. Widać to w maswerkach, pinaklach, gzymsach.
Kamień, z którego wykonano fasadę, jest jasny, a jego powierzchnia pełna załamań – w zależności od pory dnia i światła zmienia wygląd. To właśnie ten efekt gry światła i cienia zachwycił Moneta.
Fasadę zdobią setki drobnych detali – kwiatony, liście, wici roślinne – które nadają jej organiczny charakter.

Ciekawostki o rzeźbach fasady

Zniszczenia rewolucyjne: Podczas rewolucji francuskiej w XVIII wieku wiele figur zniszczono jako symbole monarchii i Kościoła. W XIX wieku część z nich odtworzył architekt Viollet-le-Duc.

„Wieża Maślana” i grzech obżarstwa: Nazwa wieży wzięła się stąd, że w czasie Wielkiego Postu wierni mogli płacić, by spożywać masło. Z tych opłat sfinansowano wieżę – co stało się powodem złośliwych komentarzy kronikarzy.

Ukryte podpisy rzeźbiarzy: Na niektórych figurach można znaleźć maleńkie inicjały lub znaki kamieniarzy. To rzadkie ślady indywidualności w epoce, gdy większość dzieł była anonimowa.